Overwegingen

In deze module wordt gezocht naar de beste manier om bruikbare (niet gecontamineerde) urine te verzamelen voor urine-onderzoek wanneer patiënten met specifieke symptomen van een urineweginfectie zelf geen midstream urine monster kunnen aanleveren voor urineonderzoek in verband met incontinentie. Urineonderzoek omvat enerzijds het uitsluiten van de diagnose urineweginfectie met een urinestick test en anderzijds het bepalen van de verwekker en antibioticaresistentie door middel van een urinekweek.

Urinemonster voor de urinestick test
In de diagnostiek van urineweginfecties heeft de urinesticktest geen grote betekenis gezien de geringe diagnostische waarde van de uitslagen. De test is niet nodig om de diagnose te bevestigen. Het gebruik van eenmalige katheterisatie voor het verkrijgen van urine voor een urinesticktest wordt daarom gezien als te belastend. Wel kan men via verschillende niet-invasieve methodes proberen een urinemonster te verkrijgen voor een urinesticktest. Men kan gebruik maken van een schone po nadat de patiënt veel heeft gedronken. Hierbij is het raadzaam om de patiënt eerst met milde zeep en water perianaal schoon te maken. Een andere manier is gebruik maken van nat incontinentiemateriaal en de urinestick tien seconden in het materiaal drukken zoals beschreven door Midthun (2004). Incontinentiemateriaal blijkt goed bruikbaar voor het uitsluiten van een urineweginfectie met een urinesticktest mits geen fecale verontreiniging en ze binnen twee uur na lozing van urine uitgevoerd worden. Er is geen literatuur of wetenschappelijk bewijs welke methode de voorkeur heeft.

Voorbeeld protocol voor het afnemen van een urinesticktest in incontinentiemateriaal

Bij aanvang van de handeling eerst handen desinfecteren
Maak perianaal schoon met water en verwissel het incontinentiemateriaal
Check iedere 45-60 minuten of het incontinentiemateriaal nat is
Verwijder het incontinentiemateriaal zodra deze nat is door urineproductie. Bij contaminatie met feces is de inlegpad niet bruikbaar
Trek handschoenen aan en pak een teststrip uit de verpakking en sluit daarna de verpakking onmiddellijk (om contaminatie van strips te voorkomen)
Druk de teststrip tien seconden in het natte gedeelte van de inlegpad
Lees daarna conform de instructie van de teststrip het resultaat af
Gooi teststrip, inlegpad en handschoenen weg en was de handen
Documenteer de gegevens in het dossier van de persoon van wie de urine afkomstig is

De werkzaamheid van de urinestick/pad methode is niet aangetoond voor urine die langer dan twee uur in een inlegpad gezeten heeft.

Bron: Midthun, 2006 en WIP-richtlijn, 2009

Urinemonster voor urinekweek
Bij een urinemonster voor een urinekweek is het zeer belangrijk dat de kans op contaminatie zo klein mogelijk is. Wanneer patiënten zelf geen midstream urinemonster kunnen aanleveren, dan kan men urine verkrijgen voor urinekweken via eenmalige katheterisatie. Echter, gezien de belasting voor de patiënt dient hier terughoudend mee omgegaan te worden. Een urinekweek met urine verkregen via eenmalige katheterisatie alleen inzetten voor bepalen van verwekkers en resistentie wanneer dit van belang is voor de patiënt om gericht antibiotica te kiezen of bij te stellen (bij algemene ziekteverschijnselen, onvoldoende reactie op therapie of een snel optredend recidief.