Zorg rondom het levenseinde

Als specialist ouderengeneeskunde zijn er meerdere manieren om patiënten bij te staan als het levenseinde nadert. Naast het bieden van palliatieve zorg in de laatste fase van het leven, is het ook mogelijk om patiënten te begeleiden bij medische beslissingen rondom het levenseinde zoals het bewust stoppen met eten en drinken of een euthanasietraject.

Bewust stoppen met eten en drinken

In januari 2024 is de herziene handreiking ‘Bewust stoppen met eten en drinken’ (KNMG) gepubliceerd. De handreiking is op een aantal punten herzien.

Euthanasie bij dementie

In 2021 is het KNMG-standpunt ‘Beslissingen rond het levenseinde’ gepubliceerd. Verenso is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van het hoofdstuk over euthanasie bij dementie. De richtlijn euthanasie bij dementie helpt artsen meer houvast te krijgen om samen met hun patiënten en naasten met deze ingewikkelde situatie om te gaan.

Zoals bij alle verzoeken om euthanasie, moet er aan de zorgvuldigheidseisen van de wet worden voldaan. Bij dementie is het complex om aan deze eisen te voldoen. Veel artsen zijn bovendien in de praktijk behoedzaam. Zij vinden het belangrijk om op het moment van euthanasie nog met de patiënt te kunnen communiceren over het lijden en de doodswens. Euthanasie uitvoeren bij een patiënt met dementie, die niet meer duidelijk kan maken dat hij wil overlijden, is voor veel artsen een brug te ver. Als een patiënt consequent en duidelijk uitingen doet die indruisen tegen het schriftelijke euthanasieverzoek, dan is daarnaast ook niet voldaan aan de eisen van de euthanasiewet en is euthanasie niet mogelijk.

Soms leidt dit tot spanningen tussen de arts en de patiënt of zijn naasten, wat voor alle partijen emotioneel zeer belastend is. Het is dan ook belangrijk dat je als arts tijdig het gesprek aangaat met de patiënt over wensen en verwachtingen. De arts kan dan uitleg geven over wat wel en niet kan en ook welke alternatieven er zijn. Daarbij kan de arts ook duidelijkheid geven over waar zijn eigen grenzen liggen.

DALT-onderzoek

In het DALT-onderzoek wordt er vanuit verschillende perspectieven (juridisch, ethisch en medisch) gekeken naar het onderwerp ‘euthanasie bij mensen met dementie op basis van een schriftelijke wilsverklaring. Er is een vijftal deelstudies uitgevoerd en het de onderzoeksgroep is op dit moment bezig met het verwerken van de bevindingen van alle deelstudies van het DALT-project tot een praktische beslishulp voor artsen. Het doel van deze beslishulp is om artsen in de praktijk te ondersteunen in het besluitvormingsproces rondom euthanasie bij personen met dementie op basis van een schriftelijke euthanasieverklaring. Verenso is betrokken bij dit project en heeft recent een commentaarronde uitgezet voor het concept van deze beslishulp. Naar verwachting zal in 2025 de definitieve versie beschikbaar zijn.

Standpunten en producten

Meer informatie: Mirjam Luiten-Schipper