Hora-est: Symptom complexity in frail older adults

Esther Hartman

Op dinsdag 11 maart 2025 verdedigde specialist ouderengeneeskunde Jeanine Rutten haar proefschrift “Symptom complexity in frail older adults – Towards better diagnosis in urinary tract infections and COVID-19” aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zij begon haar promotietijd met onderzoek naar urineweginfecties aan de afdeling ouderengeneeskunde van het Amsterdam UMC, gecombineerd in een aioto-traject met de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde… en toen brak COVID-19 uit. Hierdoor voegde zij ook nog twee hoofdstukken over COVID-19 toe aan haar prachtige (en volumineuze) proefschrift. Naast dit alles rondde zij ook een masteropleiding epidemiologie af. Ze zal werk in de praktijk blijven combineren met onderzoek naar infectieziekten bij de afdeling ouderengeneeskunde aan het Amsterdam UMC.  

De belangrijkste bevindingen van het proefschrift

Haar proefschrift bestaat uit twee delen, een deel over passend voorschrijven van antibiotica voor urineweginfecties bij verpleeghuisbewoners, en een deel over COVID-19 bij verpleeghuisbewoners.

Het eerste deel beschrijft het ANNA onderzoek, een cluster-gerandomiseerd onderzoek waarbij verpleeghuisorganisaties een interventie kregen om de diagnostiek en behandeling van urineweginfecties te verbeteren. De interventie bestond uit een beslishulp ingebouwd in het elektronisch patiëntendossier, en ondersteunende interventies, zoals scholingen en zakkaartjes over urineweginfecties. Deze sluiten aan bij de Verenso richtlijn Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen. De controlegroep leverde gebruikelijke zorg. De resultaten lieten zien dat de het antibioticagebruik voor urineweginfecties bij de deelnemende verpleeghuisbewoners vaker passend was in de interventiegroep dan in de controlegroep. Dit verschil bleek echter niet statistisch significant. Wel was er een significante grotere afname van antibioticavoorschriften voor urineweginfecties in de interventiegroep dan in de controlegroep. In vervolgstudies ontwikkelden de onderzoekers verdere hulpmiddelen voor passende zorg bij urineweginfecties, zoals een observatiechecklist zodat zorgverleners urineweg-gerelateerde klachten beter kunnen herkennen. Ook lieten de onderzoekers zien dat onterecht gebruik van de urinedipstick-test diepgeworteld zit in de dagelijkse praktijk en geven ze adviezen voor toekomstige strategieën om dit te verbeteren. De ontwikkelde producten zijn beschikbaar op de website van UNO Amsterdam.

Aan het begin van de covid-19 pandemie zetten de onderzoekers in sneltreinvaart onderzoek op om meer inzicht te krijgen in de situatie in verpleeghuizen. Doordat de onderzoekers aantoonden dat de sterftecijfers ontzettend hoog waren, kon de aandacht hierop gevestigd worden en kon beleid worden gemaakt. Ook lieten de onderzoekers zien dat goede infectiepreventie en outbreak management essentieel zijn om verpleeghuisbewoners te beschermen. In haar lekenpraatje benadrukte Jeanine Rutten het belang dat deze lessen niet worden vergeten. Deze moeten diepgeworteld blijven in ons systeem.

Het hoofdstuk wat iedereen zou moeten lezen

Het centrale onderzoek wat de basis vormt voor dit proefschrift is het ANNA onderzoek, waarvan de resultaten staan beschreven in hoofdstuk 3. Toch raad ik de procesevaluatie, beschreven in hoofdstuk 4 aan. Dit hoofdstuk beschrijft een systematische evaluatie van het ANNA onderzoek met vragenlijsten en interviews met deelnemende zorgprofessionals. De procesevaluatie geeft zowel een mooi kijkje in het implementeren van een interventie, als zicht op de uitdagingen bij de uitvoer van het onderzoek, waarbij de onderzoekers laten zien dat ook deelname in de controlegroep al kan stimuleren om beter de richtlijn urineweginfecties te volgen.

De vraag van de oppositie

Wat zou u achteraf gezien anders aanpakken, als u het onderzoek opnieuw zou doen? Dat was een van de vragen van de oppositie. Jeanine Rutten gaf aan dat ze de verpleging en de verzorging meer zou betrekken in het onderzoek. Tijdens het onderzoek merkte ze dat het een probleem was als de zorg beperkt betrokken is, omdat zij natuurlijk urineweginfecties signaleren in de praktijk. Bij het werven van verpleeghuizen voor deelname, wilde het management vaak de drukke zorgteams beschermen en de tijd die verpleging en verzorging aan het onderzoek spendeerde beperken. Het bleek wel dat als verpleging en verzorging wel betrokken waren, ze juist enthousiast waren, wat veel positieve energie gaf. Een volgende keer zou ze verpleegkundigen en verzorgenden zelf benaderen en zo hopelijk nog beter betrekken in de implementatie.

Auteur

• Esther Hartman, arts in opleiding tot specialist ouderengeneeskunde en onderzoeker (aioto), afdeling ouderengeneeskunde, Amsterdam UMC