Nieuwe kwaliteitsnormen voor visitatie

Een eigentijds instrument om kwaliteit mee te spiegelen

Lauri Faas, Marleen van Son, Petra Wijkstra

Net als visitatiecommissies groepen van specialisten ouderengeneeskunde uitnodigen tot reflectie en kwaliteitsverbetering, zo wil Verenso ook evalueren en veranderen om de kwaliteit van het visiteren zelf verder te verbeteren. De waarderingssystematiek is het normenkader van de visitatie. Het schetst de verschillende aspecten van de professionele standaard en is opgebouwd uit kwaliteitsitems (normen). Hiermee krijgt de gevisiteerde groep inzicht in hoe zij zich verhoudt tot de professionele standaard; waar haar sterke punten liggen en kansen tot verdere ontwikkeling. De waarderingssystematiek is een wezenlijk onderdeel van de visitatie.

De achtergrond van de waarderingssystematiek

Vakgroepvisitatie bij Verenso is een evaluatie van het functioneren van een groep van specialisten ouderengeneeskunde waarbij de manier waarop en omstandigheden waaronder de groepsleden hun beroep uitoefenen, worden gespiegeld. Het achterliggende doel is kwaliteitsverbetering. Hierbij is er aandacht voor zowel medisch-inhoudelijke kwaliteitsontwikkeling als de verdere ontwikkeling van de groep en de samenwerking tussen de groepsleden.

Verenso ontwikkelde in 2017, mede op basis van de normensystematiek¹ van de Federatie van Medisch Specialisten (FMS), de eerste versie van de waarderingssystematiek met kwaliteitsitems. De Verenso systematiek verdeelt het vakgebied van de ouderengeneeskunde in een aantal kwaliteitsitems die verschillende thema’s van het werkveld van de specialist ouderengeneeskunde  adresseren. Voor elk kwaliteitsitem wordt aan de hand van vijf stellingen een niveau van werken gepresenteerd. Deze zijn afgeleid van de professionele standaard (kwaliteitsnormen) van de beroepsgroep.

De groep waardeert in de voorbereiding op de visitatiedag voor elk kwaliteitsitem haar niveau van werken en geeft bij elk kwaliteitsitem een onderbouwing van haar keuze. Ook de visitatiecommissie geeft, na afloop van de visitatiedag, op elk kwaliteitsitem een waardering inclusief een onderbouwing. Het doel van deze systematiek is om op basis van alle informatie (de spiegel) het gesprek binnen de groep specialisten ouderengeneeskunde op gang te brengen om te komen tot een antwoord op de vragen: waar staat de groep op alle deelgebieden van de ouderengeneeskunde en waar wil de groep naar toe ontwikkelen? Wat gaat er goed? Waar loopt de vakgroep tegenaan? Het laatste element van de visitatie is het opstellen en uitvoeren van een verbeterplan naar aanleiding van de inzichten van de visitatie.

Visitatie is geen statisch gebeuren

De opvatting over wat hoort bij een goede praktijkvoering is aan wetenschappelijke, technische, politieke en maatschappelijke ontwikkelingen onderhevig en heeft daardoor een dynamisch karakter. De instrumenten waarmee we visiteren, zoals de waarderingssystematiek, kunnen daardoor niet anders dan meebewegen. Specialisten ouderengeneeskunde laten zich, in samenhang met de herregistratie-eisen, één keer in de vijf jaar visiteren. Verenso houdt deze cyclus aan voor de structurele evaluatie van de waarderingssystematiek. De Verenso waarderingssystematiek wordt sinds 2018 gebruikt. Daarom werd de waarderingssystematiek in 2023 onder de loep genomen en herzien.

Brede samenwerking tijdens de herziening

De waarderingssystematiek is in 2023/2024 in brede zin geëvalueerd en herzien in samenwerking met verschillende geledingen van de vereniging:

• De groep van visitatoren van Verenso;
• Leden van Verenso: aan het begin van het traject middels een fysiek georganiseerde evaluatiebijeenkomst over visitatie en aan het einde van het traject middels een meeleesronde om feedback te geven op het eindresultaat.
• De verschillende teams binnen het bureau van Verenso (Team Kwaliteit, team Belangenbehartiging en Bekostiging en Team Wetenschap en Opleiding);
• Contactpersonen visitatie van aanpalende beroepsverenigingen om eventuele blinde vlekken in het herzieningsproces te voorkomen. 

De Landelijke Visitatie Commissie (LVC) van Verenso gaf vervolgens een positief advies over de nieuwe versie van de waarderingssystematiek en in het bestuursoverleg van 2 april 2024 werd de herziene versie door het Verenso bestuur goedgekeurd.

De nieuwe versie  van de waarderingssystematiek is hiermee met een brede vertegenwoordiging tot stand gekomen.  

Veranderingen in de waarderingssystematiek

De hierboven genoemde betrokkenen bij de herziening brachten hun expertise en ervaringen in. Zij keken met verschillende invalshoeken naar de waarderingssystematiek. Op verschillende niveaus kon de waarderingssystematiek hiermee worden aangepast.

Er zijn kwaliteitsitems aangepast aan ontwikkelingen in het veld. Zo is het kwaliteitsitem ‘Bijdrage aan de kwaliteit van de patiëntenzorg’ in lijn gebracht met de Verenso notitie ‘Specialist ouderengeneeskunde 2030,² het convenant Rol en inspraak specialist ouderengeneeskunde³ en de herziene versie van de handreiking Professioneel statuut.⁴ Dit item kreeg de nieuwe titel: ‘Inspraak, medeverantwoordelijkheid en zeggenschap van de specialist ouderengeneeskunde in zorgorganisaties’. In een aantal kwaliteitsitems is er meer aandacht voor de samenwerking van de groep gevisiteerde specialisten ouderengeneeskunde in relatie tot de overige leden van het medisch behandelteam, zoals verpleegkundig specialisten. Dit geldt bijvoorbeeld voor de kwaliteitsitems over ‘taakherschikking’ en ‘taakverdeling’.

Vakgroepen en visitatoren vonden bepaalde thema’s van de ouderengeneeskunde nog te weinig belicht. Er zijn daarom extra kwaliteitsitems toegevoegd. Voorbeelden hiervan zijn de kwaliteitsitems ‘Regionale samenwerking in de eerste lijn’ en ´Samenwerking tussen professionals in de keten´.

De leesbaarheid van de waarderingssystematiek is verbeterd. De volgorde van de kwaliteitsitems is aangepast waardoor de opbouw van de waarderingssystematiek als een meer logisch geheel wordt ervaren om met elkaar te bespreken. De toelichtingsteksten op de kwaliteitsitems en de stellingen zelf zijn bondiger geformuleerd. De stellingen zijn eenduidig gemaakt. Het aantal kwaliteitsitems is ondanks het toevoegen van kwaliteitsitems teruggebracht van 24 naar 20. Aan elk kwaliteitsitem zijn bronnen toegevoegd zodat de kwaliteitsitems duidelijker zijn gelinkt aan het bredere kader van de visie en de beroepsnormen van Verenso.

Leden die gevraagd werden om via een meeleesronde feedback te geven op het eindresultaat, geven aan dat de nieuwe versie beter aansluit bij de praktijk: ‘Het gaat over relevante zaken’. Zij ervaren de bronvermelding voor nadere informatie en normen als prettig. Specialisten ouderengeneeskunde die niet bij een ‘standaard’ vakgroepsituatie werken, zoals het geval is bij samenwerkingsverbanden van specialisten ouderengeneeskunde, geven aan dat de vragenlijst ook voor hen meer passend is en daarom gemakkelijker is om in te vullen.

“Ik vind de nieuwe systematiek veel logischer dan de oude. De toelichting is duidelijk en
geeft ook veel duidelijkheid over de betekenis van de scores.”

SOz visitatie

Nu de nieuwe versie van de waarderingssystematiek van de vakgroepvisitatie is goedgekeurd door het bestuur van Verenso, wordt de volgende stap genomen. Door een afvaardiging van beleidsadviseurs en visitatoren wordt een afgeleide gemaakt voor de SOz visitatie. De SOz visitatie is ontwikkeld voor specialisten ouderengeneeskunde die niet aan een vakgroepvisitatie kunnen deelnemen. Bijvoorbeeld omdat zij als ZZP niet bij een vakgroep werken of omdat zij door een wisseling van baan bij een vakgroep gaan werken die al net is gevisiteerd. Deelnemers aan een SOz visitatie melden zich individueel aan via de website van Verenso, op basis waarvan een groep van maximaal 11 specialisten ouderengeneeskunde wordt samengesteld. Uitgangspunt is om de nieuwe versie van de waarderingssystematiek van de SOz visitatie zoveel mogelijk gelijk te houden aan de nieuwe versie van de vakgroepvisitatie.

Conclusie

Na een mooie samenwerking met verschillende geledingen binnen Verenso is medio april de nieuwe waarderingssystematiek in het visitatiesysteem van de vakgroepvisitaties opgenomen. Leden die aan het einde van het traject middels een meeleesronde gevraagd werden om feedback te geven op het eindresultaat, alsmede visitatoren en leden van de Landelijke Visitatie Commissie zijn positief over de herziene versie van de waarderingssystematiek. Zij zien deze als een verbetering ten opzichte van de vorige versie. De waarderingssystematiek wordt als meer eigentijds ervaren en de leesbaarheid is sterk verbeterd. Er is meer aandacht voor de thema’s:

1.  inspraak, medeverantwoordelijkheid en zeggenschap van de specialist ouderengeneeskunde in zorgorganisaties;
2. regionale samenwerking in de eerste lijn en
3. de samenwerking van de groep gevisiteerde specialisten ouderengeneeskunde in relatie tot de rest van het medisch behandelteam.

De nieuwe versie van de waarderingssystematiek sluit beter aan bij de praktijk. Het aantal kwaliteitsitems is teruggebracht.

Vakgroepen die vanaf mei 2024 zijn gestart met het invullen van de voorbereidende vragenlijsten ten behoeve van hun visitatie maken gebruik van de nieuwe versie van de waarderingssystematiek.

Auteurs

• Drs. Lauri P.M. Faas, beleidsadviseur Verenso
• Dr. Marleen A.C. van Son, beleidsadviseur Verenso
• Petra Wijkstra, projectassistent Verenso