Crisissituaties bij thuiswonende ouderen

Perspectieven en ervaringen van informele en formele zorgverleners op crisissituaties bij thuiswonende ouderen

Wanda Rietkerk, Sarah Janus, Sytse Zuidema

De abstractcommissie heeft op verzoek van de congrescommissie twaalf abstracts geselecteerd die tijdens het Verenso voorjaarcongres 'Medisch-ethische dilemma's' op 13 juni 2024 middels een fysieke presentatie gepresenteerd werden. Onderstaand abstract was daar een van.

Introductie

Een gevolg van de huidige ontwikkelingen: een vergrijzende bevolking, onvoldoende informele zorg en een afname van het aantal verpleeghuisbedden is dat acute situaties vaker kunnen voorkomen waarin oudere personen en hun informele zorgverleners het gevoel hebben dat 'de situatie thuis niet langer houdbaar is'. Wij deden een kwalitatieve studie naar de perspectieven en ervaringen van informele en formele zorgverleners van crisissituaties van thuiswonende ouderen.

Doel van het onderzoek

Het doel van de studie was tweeledig.

1. Om de ontwikkeling van crisissituaties te beschrijven vanuit het perspectief van de informele en professionele zorgverleners en
2. Om factoren te identificeren die – volgens de geïnterviewden – zouden kunnen bijdragen aan preventie of verminderen van impact van een crisissituatie. Deze resultaten kunnen bijdragen aan het ontwerpen van interventies om crisissituaties te voorkomen of de impact ervan te verminderen.

Methode

Er werden semigestructureerde interviews gehouden met informele zorgverleners (kinderen of echtgenoten) en formele zorgverleners (specialisten ouderengeneeskunde, huisartsen of wijkverpleegkundigen) die betrokken waren bij een crisissituatie met een (voorheen) thuiswonende oudere. In elke casus is ook geprobeerd om de oudere zelf te interviewen. Deelnemers werden geworven via selectieve steekproeven onder casemanagers en specialisten ouderengeneeskunde verbonden aan het UNO-UMCG. Tussen juni 2019 en juni 2021 werden in totaal 22 interviews gehouden, die negen casussen vertegenwoordigden. De interviews werden opgenomen, woordelijk getranscribeerd en inductief thematisch geanalyseerd.

Resultaten

Informele zorgverleners ervaren een gevoel van loyaliteit en verplichting jegens de oudere, wat hen aanzette tot het verlenen van uitgebreide zorg en verleggen van eigen grenzen. Dit leidde echter vaak tot gevoelens van overweldiging en onvermogen om aan de eisen van de zorgverlening te voldoen, waardoor de woonsituatie van de oudere persoon kwetsbaar werd. Formele zorgverleners gaven aan dat ze de oudere niet voldoende kenden vanwege wisselende zorgverleners, beperkte middelen (bijv. tijd) en een gebrek aan haalbare oplossingen. Dit maakte het moeilijker om zich in te leven in de woonsituatie van de oudere persoon en tijdig op de crisis te anticiperen.

Conclusie/discussie

Onze studie toont aan dat de crisissituaties waarmee thuiswonende ouderen worden geconfronteerd, verontrustend zijn voor informele zorgverleners en de crisissituaties niet goed worden voorspeld door formele zorgverleners. Er zijn grote uitdagingen bij het vinden van passende oplossingen en ondersteuning vóór en tijdens crisissituaties. Interventies moeten flexibel en afgestemd zijn op zowel de individuele behoeften van de persoon als hun situatie. Deze interventies vereisen proactieve zorg en samenwerking tussen de ouderen en hun informele zorgverleners, en de formele zorgverleners onderling.

Auteur

• Dr. Wanda Rietkerk, specialist ouderengeneeskunde, Noorderboog
• Prof. dr. Sarah  I.M. Janus, post-doc onderzoeker, UNO-UMCG, afdeling huisartsgeneeskunde en ouderengeneeskunde, UMCG Groningen
• Prof dr. Sytse U. Zuidema, hoogleraar ouderengeneeskunde, UMCG Groningen
• Prof. dr. Evelyn Finnema, UMCG Groningen