Hora-est: A challenging rehabilitation environment

CREATE a team self-evaluation tool

Lian Tijsen

Op 11 september 2024 verdedigde geriatrie fysiotherapeut Lian Tijsen haar proefschrift 'A challenging rehabilitation environment – CREATE a team self-evaluation tool' aan de Universiteit Leiden. De studies opgenomen in dit proefschrift werden uitgevoerd binnen het Universitair Netwerk voor de Care sector Zuid-Holland (UNC-ZH) en het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON) en gefinancierd door de Zorgboog en Oktober.

De belangrijkste bevindingen van het proefschrift

In het proefschrift wordt het onderzoek naar het uitdagend revalidatieklimaat beschreven. Sinds de publicatie van het boek ‘Alles is revalidatie: Revalideren na een beroerte in het Laurens Therapeutisch Klimaat’ door Marieke Terwel in 2011 bieden de meeste geriatrische revalidatieafdelingen in Nederland hun revalidatie aan in een uitdagend revalidatieklimaat. Echter, bij de start van dit promotieonderzoek was er veel verschil in interpretatie uit welke factoren dit moest bestaan en hoe dit het beste te implementeren.

In het proefschrift is eerst het concept uitdagend revalidatieklimaat grondig onderzocht en beschreven. Hiervoor is gebruik gemaakt van literatuuronderzoek, kwalitatieve studies met ervaringsdeskundigen en (inter)nationale professionals en concept mapping. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een conceptualisering van het uitdagend revalidatieklimaat in vijf clusters:

1.       Doelen
In dit cluster worden aspecten benoemd die belangrijk zijn voor het proces om tot de revalidatiedoelen te komen. Deze doelen moeten zowel de klinische als ambulante fase van de revalidatie beslaan en zijn leidend voor de inzet van therapie en de duur van het totale revalidatietraject. Verder wordt in dit cluster benoemd dat huisbezoeken een integraal onderdeel van de revalidatie zijn.

2.       Revalidant en mantelzorger
In dit cluster gaat het over factoren die te maken hebben met de revalidant en mantelzorger. In het uitdagend revalidatieklimaat zijn zij onderdeel van het revalidatieteam, betrokken bij het opstellen van het revalidatieplan, nemen ze deel aan het multidisciplinaire overleg en hebben ze toegang tot het elektronisch cliëntsysteem. Daarnaast is het belangrijk dat ze uitleg krijgen over de aandoening die aanleiding was voor de revalidatie, hoe ze om moeten gaan met bijbehorende cognitieve problematiek en hoe om te gaan met veranderde prikkelgevoeligheid en belastbaarheid. Ook is het wenselijk dat ze geschoold worden in vaardigheden die ze tijdens en na de revalidatie nodig hebben.

3.       Medewerker aspecten
In een uitdagend revalidatieklimaat werken medewerkers op een interdisciplinaire manier samen, wat inhoudt dat er geen hiërarchie is. Alle medewerkers zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het behalen van de revalidatiedoelen, hebben een revaliderende mindset en integreren oefenmomenten in hun dagelijkse contact met revalidanten. Daarnaast houden de teamleden rekening met de leerstijl van de revalidant en bieden ze informatie op verschillende manieren en meerdere momenten aan. De medewerkers zijn op de hoogte van de laatste inzichten met betrekking tot revalidatie en geriatrie. Ook heeft het revalidatieteam en management een gezamenlijke visie op revalidatie en het uitdagend revalidatieklimaat.

4.       Omgevingsaspecten
De algehele indeling van de revalidatieafdeling is uitdagend en biedt veiligheid aan revalidanten om zelfstandig te oefenen. Dit kan bijvoorbeeld bereikt worden door middel van een zitje in de slaapkamer dat uitnodigt om uit bed te komen, relevante ruimtes op loopafstand of leuningen in de gangen. Behandeling vindt zo veel mogelijk plaats op de afdeling en revalidanten kunnen de gehele dag gebruik maken van oefenmogelijkheden. Revalidanten hebben een eigen slaapkamer, maar kunnen ook gebruik maken van een gezamenlijke ruimte. Dit geeft ze de mogelijkheid om de hoeveelheid prikkels te doseren. In dit cluster wordt verder benoemd dat de voeding lekker, gezond en (eiwit) verrijkt moet zijn, zoveel mogelijk bereid met regulier verkrijgbare producten.

5.       Oefeningen en lotgenotencontact
Oefeningen in een uitdagend revalidatieklimaat focussen op doelen op het gebied van mobiliteit, activiteiten van het dagelijks leven, rouw, cognitie en communicatie. Revalidanten worden uitgedaagd de hele dag aan hun revalidatie te werken, bijvoorbeeld door middel van huiswerkoefeningen. De dagelijkse therapeutische activiteit wordt zoveel mogelijk door middel van taak-georiënteerd trainen uitgevoerd. Daarnaast wordt groepstherapie ingezet voor het behalen van revalidatiedoelen en het stimuleren van lotgenotencontact. Ook gezamenlijke eetmomenten dragen bij aan lotgenotencontact en het behalen van de revalidatiedoelen. In een uitdagend revalidatieklimaat wordt het dagritme van de revalidant gevolgd. Dit betekent dat er geen vaststaande therapieplanning is. Mantelzorgers zijn gedurende de hele dag welkom op de afdeling, maar overig bezoek heeft bezoektijden. eHealth wordt ingezet om oefeningen leuker en uitdagender te maken en kan ondersteunen bij het monitoren en in beeld brengen van veranderingen in functioneren.

Het hoofdstuk dat iedereen zou moeten lezen

In het laatste hoofdstuk van dit proefschrift wordt de verbinding gelegd tussen deze conceptualisering en de praktijk. In dit hoofdstuk is een team zelf-evaluatie tool ontwikkeld waarmee revalidatieafdelingen kunnen evalueren waar hun sterke en zwakke punten liggen t.a.v. het uitdagend revalidatieklimaat, de CREATE-tool. Deze informatie kan gebruikt worden voor het opstellen van een verbeterplan voor de afdeling. De CREATE-tool is getoetst op vijf revalidatieafdelingen en blijkt goed te werken om de verbeterpunten van een afdeling te identificeren. Per team werden tussen de 11 en 29 verbeterpunten geïdentificeerd. Deze verbeterpunten waren verdeeld over snel te bereiken actiepunten en onderwerpen die meer tijd kosten om te bereiken. Een voorbeeld van een snel te bereiken actiepunt was het veranderen van de inhoud van een wandrek van decoratiemateriaal naar oefenmateriaal. Een van de actiepunten die meer tijd kost om te bereiken was om de mantelzorger al vanaf het eerste moment bij opname te betrekken, zodat deze gefaciliteerd en gestimuleerd wordt om zijn/haar rol in de revalidatie op te pakken. Naast dat de tool in staat is om verbeterpunten van afdelingen te identificeren,  zijn professionals enthousiast over het gebruik van deze tool. Dit toonde zich in een mediane score van 7 of 8 op alle evaluatievragen. 

De vraag van oppositie

Tijdens de verdediging werd onder andere ingegaan op een  vraag van prof. dr. Smalbrugge over de effectiviteit van de verschillende aspecten van het uitdagend revalidatieklimaat en of hier een hiërarchie in te benoemen is welk aspect het belangrijkst is. De verschillende aspecten zijn individueel onderbouwd in verschillende studies die onder andere zijn beschreven in de literatuurreview uit het proefschrift. Deze verschillende studies hebben echter het effect van de aspecten op verschillende uitkomstmaten onderzocht (bijvoorbeeld kwaliteit van leven, zelfvertrouwen of functionele mobiliteit). Hierdoor is met het huidige wetenschappelijke bewijs geen onderscheid te maken welke aspecten de hoogste prioriteit hebben bij de implementatie van een uitdagend revalidatieklimaat. Voor afdelingen die met een uitdagend revalidatieklimaat werken, kan de CREATE-tool een verheldering geven waar de verbeterpunten liggen en wat haalbaar is om te verbeteren op de afdeling. 

Auteur

• L.M.J. (Lian) Tijsen Msc, onderzoeker LUMC, Oktober en de Zorgboog, science practitioner UKON