Verenso ontvangt Japanse delegatie

Een werkbezoek

Pieter le Rütte

Op 16 juni jl. bezocht een delegatie van bestuurders en artsen van verpleeghuizen uit Japan voor één dag Nederland. Het doel was om kennis te maken met de Nederlandse ouderenzorg en ouderengeneeskunde.

Wat vooraf ging

Via de KNMG werd de contactpersoon van de delegatie gewezen op de belangrijke rol die de specialist ouderengeneeskunde in Nederland vervult in de ouderenzorg. Verenso-voorzitter Nienke Nieuwenhuizen was hier enthousiast over en zo kwam de Japanse delegatie in contact met Verenso. De Nederlandse ouderenzorg kan volgens Nienke Nieuwenhuizen zo een kijkje nemen in de toekomst: Japan is een van de snelst vergrijzende landen ter wereld.

De delegatie bestond uit leden van de ‘Japanese Council of Senior Citizins Welfare Service’, een organisatie die zich als intermediair tussen overheid en werkveld inzet voor de verbetering van zorg en welzijn van kwetsbare ouderen in Japan. Tijdens de voorbereiding bleek men in het bijzonder geïnteresseerd te zijn in het Nederlands beleid en de praktijk van euthanasie en de rol van de arts hierbij. Omdat Verenso een realistische indruk wilde kunnen geven van de werkzaamheden van specialisten ouderengeneeskunde en de context waarin zij werken, werd besloten om naast het thema euthanasie ook andere beslissingen rond het levenseinde en advance care planning aan bod te laten komen.

Specialisme ouderengeneeskunde aan het woord

In de Domus Medica werd de Japanse delegatie door Franz Roos, directeur Verenso, welkom geheten. Op dat moment bleek dat de contactpersoon van Verenso, die als tolk fungeerde, niet voor niets was meegekomen. De in het Engels voorbereide presentaties bleken integraal in het Japans vertaald te moeten worden. Het was aan het aanpassingsvermogen van sprekers en tolk te danken dat de inhoud van het programma geen geweld werd aangedaan. 

Amnon Weinberg, specialist ouderengeneeskunde bij Rivas zorggroep in Gorinchem, verzorgde een lezing over hoe beleid en praktijk van euthanasie in Nederland werden en worden vormgegeven. Daarbij werd afgerekend met begrippen als passieve en actieve euthanasie. Er werd benadrukt dat euthanasie exceptionele medische zorg is, bewust uitgevoerd en op verzoek van de patiënt. Bij niet meer dan 3% van de sterfgevallen wordt euthanasie toegepast en overigens is slechts in 3% van deze gevallen een specialist ouderengeneeskunde uitvoerend arts. Amnon Weinberg besprak verder de euthanasiewet van 2002, de voorwaarden waaraan voldaan moet worden voordat tot euthanasie kan worden overgegaan, de rol van de euthanaserende arts en de inzet van de meer dan 600 SCEN-artsen. Tenslotte werd de toepassing van palliatieve sedatie besproken en werd het onderscheid tussen deze vorm van normaal medisch handelen en euthanasie verhelderd.

Aan concrete en ethisch ingewikkelde vragen als hoe euthanasie bij dementie geregeld is en hoe euthanasie zich verhoudt tot orgaandonatie, was te zien dat men met deze thema’s ook in Japan worstelt. De vragen werden  kort en duidelijk beantwoord, maar voor de vertaling had de tolk verhoudingsgewijs veel tijd nodig. Mogelijk een indicatie voor de gevoeligheid van het onderwerp voor de bezoekers?

Jan Lavrijsen, specialist ouderengeneeskunde en senior onderzoeker aan Radboudumc presenteerde zijn visie op behandelbeslissingen vanuit zijn expertise op het gebied van het ‘niet-responsief waaksyndroom’ (NWS), voorheen vegetatieve toestand. Hij besteedde aandacht aan de impact die dit heeft op de patiënt en zijn naasten, de behandelaars, maar ook in maatschappelijke zin. Hij haalde casus aan die de afgelopen decennia de publiciteit haalden in bijvoorbeeld Nederland, Italië, Frankrijk en de VS en waarbij de rechter eraan te pas moest komen. Er zijn voorbeelden van patiënten met NWS die meer dan twintig jaar in leven werden gehouden. 

Jan Lavrijsen legde uit hoe beslissingen in dit soort complexe situaties in Nederland tot stand komen of in zijn ogen tot stand zouden moeten komen. Hoe de zin en zinloosheid van behandelingen gezamenlijk tussen arts en familie afgewogen zouden moeten worden. Dat er om die reden bij voorkeur geanticipeerd moet worden op de beslissingen die in de toekomst aan de orde zullen zijn. 

Langdurige zorg is minder of niet bezig met medische technologie, maar met intensieve en compassievolle zorg. Daar horen de beslissingen om te stoppen met behandelen ook bij. De specialist ouderengeneeskunde heeft een belangrijke rol om de familie te begeleiden bij het nemen van zo’n moeilijke beslissing en bij het loslaten van hun geliefde.

De delegatie was onder de indruk van de lezingen die gingen over ethisch gevoelige onderwerpen. Later bleek dat er nog lang nagepraat was over de verkregen inzichten.

De Hanzeborg, Lelystad

Na het bezoek aan Verenso bracht de Japanse delegatie een bezoek aan De Hanzeborg te Lelystad van Woonzorg Flevoland. Een multifunctioneel centrum dat naast zorg ook maatschappelijke functies heeft. De Japanners werden ontvangen door een enthousiast team van managers, behandelaars en coördinatoren. Naast  een introductie van de bestuurder werden drie voordrachten verzorgd. Over hoe belevingsgerichte zorg vorm wordt gegeven, hoe van de inzet van vele vrijwilligers gebruik wordt gemaakt en hoe de psycholoog naast bijvoorbeeld het doen van onderzoek ook het totale systeem rond de patiënt begeleidt. Ieder verbond hierbij het eigen handelen met de missie en visie van De Hanzeborg. Net als in de Domus Medica werd het nodige aanpassingsvermogen van de organisatie gevraagd doordat het noodzakelijk was alle teksten te vertalen.

Na deze presentaties kreeg de Japanse delegatie in vier groepen een rondleiding door dit bijzondere ‘verpleeghuis’. Men kreeg de gelegenheid door het pand te lopen en een van de appartementen te bezichtigen. Er waren verschillende activiteiten te zien voor en door patiënten. Zo was er het ‘doelgroepenzwembad’  waar zwemles aan kinderen wordt gegeven, maar ook mantelzorgers en vrijwilligers met patiënten zwemmen hier voor contact, rust en ontspanning.

Veel dank was verschuldigd aan de bewoner van de Hanzeborg die een groot deel van de middag een virtuele fietstocht heeft gemaakt om alle leden van de delegatie de gelegenheid te geven dit revalidatietoestel in bedrijf te zien.