Interview met Agnes den Houdijker (arts VG) en Riekje Kaptein (specialist ouderengeneeskunde en jurist), (vice)voorzitter van de werkgroep die de handreiking Wet zorg en dwang herziet.
Binnen het programma Richtlijnen voor Artsen In de Langdurige Zorg (RAILZ) ontwikkelen de NVAVG en Verenso monodisciplinaire richtlijnen en handreikingen voor de artsen in de langdurige zorg: artsen VG en specialisten ouderengeneeskunde. Het ministerie van VWS subsidieert deze ontwikkeling, publicatie en implementatie van richtlijnen en handreikingen.
Was er een specifieke aanleiding om deze handreiking nu te herzien?
Riekje: De handreiking werd ontwikkeld voor beide doelgroepen: ouderen en mensen met een verstandelijke beperking. De zorg in de ouderengeneeskunde en de verstandelijk gehandicaptenzorg verschillen op sommige punten van elkaar. Nu kunnen we, gegeven de ervaringen, inzoomen op specifieke aandachtspunten voor beide doelgroepen. Het idee is om de herziene handreiking vanuit die praktijkervaring op te bouwen, in plaats van alleen de wet langs te lopen. Dus geen droge uitleg van wetteksten, maar handvatten voor de dagelijkse praktijk.
Verder is herziening nodig in verband met de aankomende wetswijzigingen, al duurt het nog even voor die in werking treden. We hebben als artsen veel met de Wet zorg en dwang (Wzd) te maken en willen dat de nieuwe handreiking meer praktisch toepasbaar is. We werken niet alleen theoretisch, maar nemen ook zoveel mogelijk input uit de dagelijkse praktijk mee. Bijvoorbeeld via de Siilo-app, waar veel praktische vragen langskomen. Wat ook helpt is dat er steeds meer jurisprudentie is. Er zijn inmiddels uitspraken die helpen de wet beter te begrijpen, en die kennis nemen we ook mee.
Hoe zorgen jullie dat de handreiking ook daadwerkelijk op het bureau van artsen terechtkomt en niet in de kast belandt?
Agnes: We bekijken nog hoe we de handreiking na afronding verder kunnen implementeren, bijvoorbeeld door een samenvattingskaart of een scholing om de richtlijn beter bij collega’s te brengen.
Zijn er naast de artsen VG en specialisten ouderengeneeskunde ook andere disciplines betrokken in de werkgroep?
Agnes: Nee, de handreiking is specifiek bedoeld voor artsen VG en specialisten ouderengeneeskunde. We overwegen om de conceptversie langs andere partijen te laten gaan, maar het is en blijft een handreiking voor artsen. We moeten ervoor zorgen dat de handreiking helpt bij de taken van artsen, zonder dat er te veel andere perspectieven worden toegevoegd, die het onoverzichtelijk maken.
Wat is jullie persoonlijke betrokkenheid bij dit onderwerp?
Agnes: Wat me raakt is hoe belangrijk het is om zorgvuldig om te gaan met vrijheidsbeperking. Als ik denk aan situaties waarin iemands rechten worden geschonden, dan grijpt dat me aan. Bijvoorbeeld recent nieuws over vrouwen in het Midden-Oosten, die hun stem letterlijk wordt ontnomen. In onze zorg zien we ook mensen die hun vrijheid verliezen, soms zonder dat ze zelf begrijpen waarom of zonder dat ze zich kunnen uitspreken. Denk aan cliënten met ernstige beperkingen of ouderen die door fysieke of mentale achteruitgang geen inspraak meer hebben. Voor mij is het essentieel dat we als artsen zorgvuldig zijn in hoe we omgaan met hun rechten en vrijheden, en dat we altijd handelen met respect en in het belang van de cliënt. Daarom wil ik bijdragen aan een handreiking die collega’s helpt deze complexe wet beter te begrijpen en toe te passen.
Riekje: Ik zeg altijd: behandel de ander zoals je zelf behandeld zou willen worden. Dat zeg ik ook vaak tegen de verpleging, die bij ons de rol van zorgverantwoordelijke heeft binnen de Wzd. Zij hebben een complexe taak en vinden de wet soms lastig. Maar ik leg uit dat als je motiveert wat je doet en de ander behandelt zoals je zelf behandeld zou willen worden, je eigenlijk al op de goede weg bent. Deze benadering spreekt mensen aan. Het helpt hen om de wet in de praktijk toe te passen. Tegelijkertijd realiseren we ons dat het belangrijk is om praktische tools te ontwikkelen, zodat de handreiking ook echt gebruikt wordt. Denk aan scholingsdagen of manieren om actief met de wet te oefenen.
Wanneer kunnen we de herziening verwachten?
Agnes: De oorspronkelijke planning was te ambitieus, omdat we dachten dat de wetswijziging dit jaar zou worden doorgevoerd. Het idee was om die wijzigingen meteen mee te nemen in de herziening van de handreiking. Maar de wetswijziging is keer op keer uitgesteld, en dat maakt de planning lastig. Bovendien willen we alles zorgvuldig doen, en dat kost extra tijd. De handreiking wordt hoofdstuk voor hoofdstuk besproken met de werkgroep, waarbij we ook kijken naar jurisprudentie en input uit de praktijk. Dat is een intensief proces, dat we grondig willen doen. We houden onze leden op de hoogte van de voortgang en informeren hen zodra er nieuws is.
