Boekbespreking: Voltooid Leven

Recensent: Bregje Smit, specialist ouderengeneeskunde - Vivium Zorggroep

Boekbespreking

Auteur: Els van Wijngaarden
Uitgever: Atlas contact
Verschenen: 2016
Aantal blz.: 202
ISBN: 978 90 450 3304 4

Dit boek is de publieksversie die Els van Wijngaarden heeft geschreven naar aanleiding van haar promotieonderzoek naar voltooid leven aan de universiteit van Humanistiek in Utrecht. Zij onderzoekt hierin ‘welke geleefde ervaring er schuil gaat achter de uitdrukking dat iemand zijn leven voltooid vindt.’ Door middel van 25 diepte-interviews zoekt ze een antwoord op deze vraag. Het is een prettig leesbaar boek waarbij interviews worden afgewisseld met korte stukjes theorie.

De deelnemers aan het onderzoek zijn mensen die om uiteenlopende redenen lijden aan het leven. Ze verschillen sterk in leeftijd, socio-economische achtergrond en levensovertuiging. Toch hebben zij met elkaar gemeen dat ze een sterk maatschappelijk engagement hebben, en veel belang hechten aan hun eigen autonomie. Ze willen tot het einde de eigen regie over hun leven behouden.

Naast de overeenkomst in persoonlijkheid, komt in alle gesprekken een aantal thema’s in meer of mindere mate terug. Zo hebben de deelnemers onder andere een sterk gevoel van existentiële eenzaamheid dat niet weggenomen wordt door het contact met hun partner, kinderen of vrienden. Ook maakt het feit dat zij geen bijdrage meer kunnen leveren aan de maatschappij het leven voor hen zinloos en ondraaglijk.

Van Wijngaarden pleit ervoor om de term ‘voltooid leven’ te vervangen door de uitdrukking ‘lijden aan het leven’, omdat de eerste term de suggestie wekt dat het gaat om mensen die met tevredenheid terug kijken op een mooi leven en dat zij het leven op tijd willen afronden. In de meeste gevallen gaat het echter om mensen die kampen met een veelheid aan lichamelijke, sociale of maatschappelijke problemen. Het vraagt niet alleen om oplossingen op het niveau van het individu, maar ook om een brede discussie over welke plaats de ouderen in onze cultuur innemen.

Wat mij na het lezen van dit boek het meest is bijgebleven, is de manier waarop Van Wijngaarden de deelnemers geïnterviewd heeft. Haar luisterende en aandachtige houding kwam in alle interviews naar voren. Hulpverleners zijn geneigd iemand snel te willen helpen. Ze stellen de diagnose depressie, bieden een pakket aan behandelingen aan, of bieden activiteiten aan die afleiding bieden. Er wordt meegedacht over de mogelijkheid van euthanasie en er wordt zo nodig doorverwezen naar de levenseindekliniek.

Wat uit dit boek naar voren komt is dat de mensen vooral gehoord willen worden. De deelnemers geven vaak aan dat de interviewster de eerste is die echt naar hen heeft geluisterd. Van Wijngaarden laat zien hoe je dit kunt bereiken door het stellen van open vragen, door verder door te vragen of alleen maar stil te zijn.