Behandeling van functionele obstipatie met magnesium(hydr)oxide 

Critical Appraisal of a Topic

Leonie Broersen

Inleiding

Obstipatie is een veelvoorkomend probleem in de algemene bevolking. Er is sprake van functionele obstipatie als er geen aanwijzingen zijn voor een onderliggende somatische oorzaak. De prevalentie is afhankelijk van de gehanteerde definitie 10% tot 30%, waarbij vrouwen tweemaal zo vaak obstipatieklachten ervaren als mannen. Naast een verminderde defecatiefrequentie en moeizame defecatie kunnen patiënten last hebben van buikpijn, een opgeblazen gevoel, flatulentie, overloopdiarree en fecale incontinentie. Niet-medicamenteuze adviezen zijn voldoende inname van vocht en vezels en voldoende lichaamsbeweging. Het wetenschappelijk bewijs voor deze adviezen is echter beperkt en het is daarom niet evidence based dat extra vocht, vezels of beweging een gunstig effect hebben op obstipatie.¹

Eerste keus medicamenteuze behandeling voor obstipatie is macrogol of lactulose. Magnesiumhydroxide en magnesiumoxide worden genoemd door de NHG-Standaard Obstipatie als alternatieve behandelopties bij onvoldoende effect van macrogol of lactulose.¹ Magnesiumoxide bindt water in maag en darmen en wordt daarbij omgezet in magnesiumhydroxide, waardoor van beide middelen een zelfde effect verwacht mag worden.² Naar aanleiding van de beschreven casus wordt middels een korte literatuurstudie de volgende PICO vraag beantwoord: “Wat is [het effect gemeten in defecatiefrequentie en buikklachten]O van [magnesium(hydr)oxide]I ten opzichte van [geen behandeling]C bij [kwetsbare ouderen met functionele obstipatie]P?”

Methode

De NHG-standaard Obstipatie uit 2010 noemt, zonder wetenschappelijke onderbouwing, het gebruik van magnesiumoxide en magnesiumhydroxide als alternatief voor macrogol of lactulose voor de behandeling van obstipatie.¹ De Federatie Medisch Specialisten en Verenso beschikken niet over een richtlijn voor volwassenen of ouderen met obstipatie. Op 3 november 2021 werd de Cochrane Library doorzocht met de MeSH-zoekterm ‘Constipation’ en de zoekterm ‘Obstipation’. Geen van de 23 gevonden reviews gaf antwoord op de gestelde vraag. Vervolgens werd op 4 november 2021 de PubMed database doorzocht met de volgende zoekopdracht:

("Constipation"[Mesh] OR "Constipation"[tw] OR "Obstipation"[tw] OR constipat*[tw] OR obstipat*[tw]) AND ("Magnesium Oxide"[Mesh] OR "Magnesium Hydroxide"[Mesh] OR "Magnesium Oxide"[tw] OR "Magnesium Hydroxide"[tw] OR "Magnesiumoxide"[tw] OR "Magnesiumhydroxide"[tw] OR "MgO"[tw] OR "Mg(OH)2"[tw]) AND ("Meta-Analysis"[Publication Type] OR "Systematic Review"[Publication Type] OR "Clinical Trial"[Publication Type] OR "Meta-Analysis"[tw] OR "Systematic Review"[tw] OR "Review"[tw] OR "Meta Analysis"[tw] OR "Trial"[tw] OR "RCT"[tw] OR random*[tw])

De resultaten van deze zoekopdracht zijn te vinden in het kader ‘Stroomschema PubMed zoekstrategie’. Deze zoekopdracht leverde één relevant artikel op.³ Er zijn 34 artikelen uitgesloten omdat de verkeerde populatie werd beschreven (kinderen, geen functionele obstipatie), 10 artikelen omdat er niet behandeld werd met magnesium(hydr)oxide of niet vergeleken werd met geen behandeling of placebo, en 6 artikelen omdat er geen sprake was van een meta-analyse, systematische review of trial.

Stroomschema PubMed zoekstrategie

Resultaten

Het artikel van Mori et al. uit 2019 beschrijft een gerandomiseerde dubbelblinde placebo-gecontroleerde studie naar het effect van magnesiumoxide op chronische obstipatie (volgens Rome IV criteria).^3,4 Vierendertig vrouwen werden gedurende vier weken behandeld met placebo (n=17) of magnesiumoxide (n=17) 3x daags 500 mg. Eén patiënte uit de placebogroep viel uit omdat zij zelfstandig de studiemedicatie had gestaakt. De reden van staken wordt niet beschreven door het artikel.  Behandeling met magnesiumoxide bleek een gunstig effect te hebben op symptomen van obstipatie, colonpassagetijd en obstipatie-specifieke kwaliteit van leven (tabel 1).

Tabel 1.  Effect van magnesiumoxide en placebo op chronische obstipatie

Validiteit artikel
Het artikel van Mori et al.³ werd kritisch beschouwd aan de hand van de checklist voor randomised controlled trials van Cochrane Netherlands. De studie kan als valide beoordeeld worden vanwege de adequate randomisatie, adequate blindering en vrijwel volledige follow-up van patiënten (1 patiënt = 2,9% loss-to-follow-up). Verschillen tussen beide groepen aan het begin van de studie (colonpassagetijd, JPAC-QOL score en constipation scoring system) hebben geen invloed op de studieresultaten, aangezien gekeken is naar verschillen in uitkomstmaten tussen begin en einde van de studie.⁵ Er is geen sprake van risico op selectieve publicatie van resultaten aangezien de studie vooraf geregistreerd is en er geen ongewenste invloed van sponsoren of academic bias aanwezig was.⁴

Discussie

De huidige NHG-standaard Obstipatie noemt magnesium(hydr)oxide als alternatieve behandeling voor obstipatie zonder daarbij een wetenschappelijke onderbouwing te geven.¹ De beschreven randomised controlled trial laat zien dat er een gunstig effect bestaat van magnesiumoxide op symptomen van obstipatie, colonpassagetijd en obstipatie-specifieke kwaliteit van leven bij volwassen vrouwen (gemiddelde leeftijd 40,6 jaar).³ Het is de verwachting dat magnesiumoxide een zelfde effect zal hebben op obstipatie bij kwetsbare ouderen. Beperkend is dat het bewijs voor de effectiviteit van magnesium(hydr)oxide momenteel gebaseerd is op maar één kleine, weliswaar goed onderbouwde en methodologisch juiste, studie, alhoewel wel de benodigde groepsgrootte vooraf werd berekend voor voldoende onderscheidend vermogen.³

Aanbeveling

Op basis van bovenstaande lijkt magnesiumhydroxide een goed alternatief voor macrogol of lactulose voor onze patiënte met obstipatie. Aangezien zij dit al gebruikt en hiervan geen bijwerkingen ervaart, is besloten de medicatie ongewijzigd te laten. In het algemeen kan op basis van het beschreven onderzoek magnesium(hydr)oxide geadviseerd worden als alternatieve behandeloptie aan volwassenen of ouderen met obstipatie die geen macrogol of lactulose kunnen of willen gebruiken.

Auteur

• Leonie Broersen, aios ouderengeneeskunde, SOOL-SBOH