App Icoon
Herziene Verenso-richtlijn pijn bij kwetsbare ouderen (2016)
Samenwerking in de (palliatieve) zorg voor kwetsbare ouderen vergt een afgestemd pijnbeleid tussen specialisten ouderengeneeskunde, huisartsen en kaderartsen. In 2015 en 2016 beoordeelden de richtlijnwerkgroepleden namens Verenso, NHG, NVKG, IVM, KNMP en NvvP of nieuwe evidence herziening vergt van de eerdere richtlijntekst over farmacologische pijnbestrijding. Tussentijds vond afstemming plaats met de herzieningstrajecten van de NHG-standaard Pijn (NHG, 2015) en de NVA-richtlijn Pijn bij patiënten met kanker (2016).
Bovengenoemde leden van de richtlijnwerkgroep hebben nieuwe evidence gezocht en beoordeeld over de effectiviteit en veiligheid van paracetamol, NSAID’s, tramadol en opioiden bij kwetsbare ouderen. Dit leidde tot enkele herzieningsbesluiten. Deze zijn getoetst door de Verenso-werkgroep richtlijnontwikkeling en geautoriseerd door de Verenso-autorisatiecommissie.
Kern van aanbevolen medicatiebeleid
Uitgaand van de WHO-ladder adviseert de multidisciplinaire werkgroep de volgende aanpak:
|
1a |
Paracetamol blijft eerste keus. De maximale dagdosering paracetamol bij verschillende gelijktijdige risicofactoren is verlaagd in afstemming met de NHG-standaard Pijn (2015). |
|
1b/c |
Het advies blijft geen NSAID’s (in combinatie met paracetamol) voor te schrijven aan kwetsbare ouderen tenzij bij artritis. NSAID’s worden zeker afgeraden bij cardiovasculaire problemen, kanker en nierfunctiestoornissen behalve dermale NSAIDS die dan minder bijwerkingen geven mits de huid intact is en de behandelaar alert blijft op ongewenste veranderingen in nier- en hartfunctie en bloeddruk. Geadviseerd wordt bij NSAIDS een protopompremmer voor te schrijven maar geen misoprostol. |
|
2 |
Het advies blijft geen codeïne voor te schrijven vanwege beperkt effect en vele bijwerkingen bij kwetsbare ouderen. Tramadol wordt alleen geadviseerd bij ouderen met matige chronische pijn waarbij paracetamol onvoldoende pijnstilling geeft en NSAID’s ongeschikt zijn. Tramadol moet langzaam opgebouwd en afgebouwd worden. |
|
3 |
Opioïden worden geadviseerd als eerdere stappen onvoldoende pijnstilling gaven. Buprenorfine wordt niet aangeraden noch afgeraden door de werkgroep. Morfine, fentanyl en oxycodon hebben de voorkeur bij kwetsbare ouderen op grond van farmacokinetische eigenschappen en kosten. |
Wijzigingen in tabellen
- Paracetamol: start- en onderhoudsdosering en beschrijving risicofactoren, specifiek bij chronisch alcoholgebruik (tabel 5a/b).
- Transdermale fentanyl, buprenorfine: dagdosering (tabel 5c).
- Omrekentabel opioïdrotatie: dosering en aandachtspunten op basis van gelijktijdige herziening richtlijn Pijn bij kanker (tabel 5e).
Namens de deelwerkgroep farmacologie,
prof. dr. W.P. (Wilco) Achterberg1, hoogleraar Institutionele Zorg en Ouderengeneeskunde, Afdeling Public Health en eerstelijnsgeneeskunde, LUMC
Auteur(s)
- Prof. dr. Wilco P. Achterberg, hoogleraar Institutionele Zorg en Ouderengeneeskunde Afdeling Public Health en eerstelijnsgeneeskunde, LUMC