Verenso heeft op verzoek van haar leden enkele weken geleden bij VWS het verzoek ingediend of men wil onderzoeken of tijdens de COVID-19-crisis lijkschouw kan plaatsvinden door de verpleegkundig specialist (VS)/physician assistant (PA). Dit onder supervisie van een specialist ouderengeneeskunde waarbij beeldbellen gebruikt wordt.
Het ministerie van VWS heeft op 17 april laten weten dat ‘lijkschouw niet ‘onder supervisie van de arts’ mag plaatsvinden en niet via beeldbellen. Het ministerie licht dit als volgt toe:
1. Passage m.b.t. lijkschouw
Zoals eerder aangegeven is op onderstaande passage eerder akkoord gegeven door de ministers van BZK en VWS:
Versnellen van de lijkschouw en verklaring van overlijden: het uitgangspunt blijft dat elke overledene geschouwd moet worden, dit is van belang voor de opsporing van strafbare feiten – ook tijdens de COVID-19-uitbraak. De Wet op de lijkbezorging (Wlb) schrijft voor dat dit door de behandelende (mag ook dienstdoende) arts geschiedt of de gemeentelijk lijkschouwer. In verband met de tijdsdruk/capaciteit kunnen artsen binnen bestaande wetgeving ondersteunende werkzaamheden door ander zorgpersoneel (zoals de VS en de PA) laten uitvoeren, zolang de arts de verklaring afgeeft en eindverantwoordelijkheid neemt door ondertekening ervan.
Verduidelijking van deze passage door VWS:
- Het uitgangspunt is dat elke overledene geschouwd moet worden, dit is onder meer van belang voor de opsporing van strafbare feiten en goede doodsoorzakenstatistiek.
- Artikel 3 van de Wet op lijkbezorging (Wlb) schrijft voor dat de lijkschouw zo snel mogelijk door de behandelende (mag ook dienstdoende) arts geschiedt of de gemeentelijke lijkschouwer.
- Er is geen wettelijke termijn waarbinnen de lijkschouw moet plaatsvinden: de Wlb bepaalt dat de lijkschouw ‘zo spoedig mogelijk’ na overlijden plaatsvindt (artikel 3).
- In verband met de tijdsdruk/capaciteit kunnen artsen binnen bestaande wetgeving ondersteunende werkzaamheden door ander zorgpersoneel (zoals de VS en de PA) laten uitvoeren, zolang de arts de verklaring afgeeft* en eindverantwoordelijkheid neemt door ondertekening ervan.
- Het gedeelte ’verklaring afgeeft’ moet worden geïnterpreteerd als dat de arts de schouw uitvoert en verklaring afgeeft (mondeling), waarna hij/zij het formulier ondertekent. Zoals hierboven aangegeven moeten de ondersteunende werkzaamheden passen binnen de bestaande wetgeving; het door een ander dan de behandelend/dienstdoende arts of gemeentelijke lijkschouwer uitvoeren van de lijkschouw past niet binnen de bestaande wetgeving (zie artikel 3). Mogelijk is over dit gedeelte eerder verwarring ontstaan.
2. Mogelijkheden van ondersteuning
Door de NVAVG en V&VN werden vragen gesteld over de manier waarop VS’en en PA’s (of anderen) behulpzaam kunnen zijn. De suggestie werd gewekt dat er via een verlengde arm constructie lijkschouw zou kunnen worden uitgevoerd, waarbij er onder supervisie kan worden geschouwd door een andere professional dan een arts.
De reactie van VWS daarop:
- Wij betwisten dat lijkschouw ‘onder supervisie van de arts’ mag. Dit allereerst omdat alleen ondersteunende werkzaamheden door andere zorgverleners (bijv. VS/PA) mogen worden uitgevoerd. Daarnaast is er geen sprake is van een verlengde arm constructie van waaruit een VS/PA of anderszins opgeleid verpleegkundige de schouw namens de arts mag uitvoeren. Dit komt niet aan de orde in de Wlb. Tijdens de schouw zou de behandelend arts, conform art 3 Wlb, de bijbehorende handelingen wel degelijk zelf moeten uitvoeren.
- De VS/PA zouden behulpzaam kunnen zijn bij ondersteunende taken die zoals gezegd binnen het wettelijk kader moeten passen: dat wil zeggen dat de arts dient de schouw dient uit te voeren. Mogelijkheden die wij zien zijn bijvoorbeeld het voorbereiden van de schouw, verwerken van de rapportage (regeldruk), en het doen van terugkoppeling aan familie.
3. Lijkschouw door middel van beeldbellen
Door Verenso werd een voorstel gedaan om beeldbellen bij het doen van een lijkschouw toe te staan. De reactie van VWS daarop:
- Tijdens de schouw zou de behandelend arts, conform art 3 Wlb, de bijbehorende handelingen wel degelijk zelf moeten uitvoeren.
- Gezien een arts de handelen dient uit te voeren, is het in onze ogen onvoldoende wanneer een arts via een beeldscherm aanwezig is.
- Het voorstel de schouw op een of andere wijze uit te voeren door middel van een beeldscherm raden wij daarom af.
Hoewel de IGJ formeel gezien niet toeziet op de wet op lijkbezorging, geeft zij aan zich te kunnen vinden in deze reactie.
