Een avonddienst met Hana Softić; instellingsapotheker

Hana Softić

Hana Softić is apotheker bij Farmadam, een apotheek die farmaceutische zorg levert aan zorginstellingen in Groot-Amsterdam. Overdag heeft ze nauw contact met de artsen en patiënten, voert ze medicatiereviews uit, verzorgt ze farmacotherapeutische overleggen (FTO’s), handelt ze medicatiebewakingssignalen af en geeft ze onderwijs aan farmaciestudenten en huisartsen. Maar de zorg van een apotheker houdt, net zoals die van een arts, niet op om 18.00 uur. In deze column beschrijft ze één van haar diensten.

Vanavond heb ik dienst. Dit betekent dat ik de farmaceutische verantwoordelijkheid heb voor ruim 8.000 mensen die verblijven in één van de zorginstellingen waar wij de farmaceutische zorg voor leveren. Ik ben bereikbaar voor de artsen, verpleegkundigen en cliënten van die zorginstellingen voor spoedsituaties.

18.30 uur

De assistente belt me op mijn mobiel om te checken of de telefoon goed is omgeschakeld naar mijn mobieltje. Mijn dienst is begonnen. Tijdens het telefoontje praat ze me bij over alle relevante zaken van de afgelopen dag. Er zijn twee spoedsituaties geweest en vandaag is in het revalidatiecentrum – dat wij ook bedienen – een nieuwe cliënt opgenomen met infusietherapie. Het kan zijn dat de arts hier straks nog even over wil afstemmen.

20.05 uur

De telefoon gaat voor het eerst vanavond. Een dienstdoende arts in één van de verpleeghuizen belt me dat er zojuist nog een nieuwe cliënt is opgenomen vanuit het ziekenhuis. Helaas is de cliënt, zoals wel vaker gebeurt, zonder medicatie bij het verpleeghuis aangekomen. Gelukkig is het de arts zelf gelukt om een elektronisch dossier aan te maken voor de cliënt, iets wat helaas nog niet bij iedere zorginstelling mogelijk is. Samen bespreken we de cliënt en stemmen af welke medicatie nog dezelfde avond geleverd moet worden. De arts heeft alles in het elektronisch voorschrijfsysteem (EVS) gezet en ik log vanuit huis in om de medicatiebewaking uit te voeren en direct een notitie te maken zodat mijn collega’s morgenochtend ook op de hoogte zijn.

Alles wat de cliënt vanavond nog nodig heeft zit in de werkvoorraad van de locatie. Hierdoor hoeft er geen nachtlevering vanuit de dienstapotheek plaats te vinden. Ondertussen heeft de arts ook direct een deellijst uit het EVS geprint, zodat de zorg de medicatie-informatie op een veilige manier kan delen.

21.00 uur

Ik word gebeld door een verzorgende vanuit één van de locaties. “Kunnen jullie met spoed medicatie leveren?” vraagt ze. “Ja natuurlijk kan dat” antwoord ik. “Kun je aangeven om welke medicatie het gaat? Is de dienstdoende arts ook op de hoogte?” De verzorgende geeft aan dat er een zakje met medicatie is kwijtgeraakt en gaat op de deellijst kijken welke medicatie er in het missende zakje zit. “Ja, hier staat het, het gaat alleen om colecalciferol”. “Aha” antwoord ik met een glimlach op mijn gezicht “Dit is een vitamine D-tablet, er is geen reden om deze nu met spoed te leveren. Ik zorg dat deze morgen met de reguliere rit wordt geleverd”.

Aan de ene kant ben ik na zo’n telefoontje altijd blij dat de medicatie en medicatieveiligheid serieus wordt genomen. Aan de andere kant is het ook een signaal om dit in de commissie medicatieveiligheid van de instelling te bespreken. We zouden in de vorm van een klinische les op deze locatie prima de kennis bij de zorgmedewerkers kunnen vergroten, zodat ze over het algemeen meer weten over de medicatie die ze delen en dat ze beseffen waar het over gaat als ze een zakje verliezen.

21.15 uur

De telefoon gaat weer. Deze keer een basisarts die wil overleggen over een cliënt in de palliatieve fase. De cliënt heeft op dit moment zodanige hik dat dit enorm veel pijn doet en deze cliënt hier onnodig onder lijdt. De oorzaak is op dit moment onduidelijk en de niet-medicamenteuze symptomatische behandelingen die al zijn geprobeerd helpen niet. We lopen samen na of er in de werkvoorraad medicatie zit die eventueel zou kunnen helpen. Na afweging van de opties komen we in deze situatie uit op haloperidol. De arts gaat dit proberen en bedankt me voor het overleg.

22:30 uur

Zo lekker mijn bed in. Ik hoop dat het een rustige nacht wordt, maar je weet het nooit van tevoren.

02.00 uur

Ik schrik wakker van het gerinkel van mijn telefoon, doe het licht aan en ga rechtop op bed zitten om vervolgens op te nemen. Ik doe mijn best om opgewekt te klinken als ik opneem. Dit lijkt niet gelukt. Mijn stem blijft ergens hangen en mijn strottenhoofd produceert geluid van een lagere frequentie dan normaal en ik krijg de vraag: “Bel ik je wakker?”

Het is een arts van mijn artsengroep waarvoor ik ook de FTO’s verzorg. Hij geeft aan met spoed kalium geleverd te willen hebben voor een cliënt die niet meer ingestuurd wil worden naar het ziekenhuis. Hij heeft het voorschrift al in het EVS gezet en terwijl ik inlog praten we even verder. De cliënt in kwestie heeft meerdere klachten, waaronder ook diarree. Ik kijk naar de medicatielijst om wat gegevens over te nemen voor de levering die we in willen zetten en zie dat de cliënt ook lithium gebruikt. Dat zet me meteen op scherp, want een lithiumintoxicatie gaat vaak gepaard met hypokaliëmie. Ik vraag door en ontdek dat de cliënt diarree heeft, overdag weinig gegeten heeft en slaperig en traag is. Nu is dat midden in de nacht niet raar, maar overdag was het ook al zo. We bespreken het sterke vermoeden van een lithiumintoxicatie en ik adviseer de lithium voor dit moment te staken. Ik laat kalium leveren via de dienstapotheek en de arts zet de nodige vervolgstappen in.

07.00 uur

De wekker gaat. Het ochtendgloren schijnt door de gordijnen de slaapkamer in. Fijn, het was een rustige dienst. Ik bel nog even met de zorg van de locatie om te vragen hoe het gaat met de cliënt waarvoor vannacht de kalium is geleverd. Het gaat goed met meneer. Later in de ochtend hoor ik de labuitslag: het bleek inderdaad een lithiumintoxicatie te zijn.

Deze nacht laat weer zien dat een instellingsapotheker niet alleen dienst doet om de spoedmedicatie te leveren, maar daarnaast ook in de spoedsituatie met farmaceutische expertise een bijdrage kan leveren aan kwaliteit van behandeling, zowel voor de arts als de verzorgenden.