Veilig zelfstandig leren werken

Een vangnet voor het waarborgen van patiëntveiligheid en zelfstandigheid van aios tijdens de opleiding

Nelleke Noeverman, Martine de Bruijne, Nynke van Dijk, Cees Hertogh, Martin Smalbrugge, Esther Helmich

De abstractcommissie heeft op verzoek van de congrescommissie 6 abstracts geselecteerd die tijdens het Verenso najaarscongres 'Oud en benauwd' op 29 november 2018 middels een flitspresentatie gepresenteerd worden. Onderstaande abstract is daar een van.

Doel van het onderzoek

Het belangrijkste doel van de medische vervolgopleidingen is het voorbereiden van artsen in opleiding tot specialist (aios) op het zelfstandig kunnen werken als specialist. Tijdens de opleiding moeten aios daarom in toenemende mate zelfstandigheid krijgen, maar door de onervarenheid van aios kan dit risico’s opleveren voor de patiëntveiligheid. Opleiden is daarom balanceren om beide belangen te waarborgen.¹ Het meeste onderzoek over dit onderwerp is verricht in ziekenhuizen en er is weinig bekend over opleidingen buiten het ziekenhuis, zoals de opleidingen tot specialist ouderengeneeskunde en huisarts. Daarom wilden wij meer inzicht krijgen in hoe opleiders en aios in deze vakgebieden zelfstandigheid van de aios en de patiëntveiligheid waarborgen tijdens de opleiding.

Methode

In deze grounded theory studie hielden we zeven focusgroepen met aios en opleiders (specialist ouderengeneeskunde en huisarts), waarin we de deelnemers vroegen naar hun perceptie van patiëntveiligheidsrisico’s en hoe ze zelfstandigheid van aios en patiëntveiligheid waarborgden tijdens de opleiding. Dataverzameling en  –analyse vormden een iteratief proces. We analyseerden de data volgens de stappen van open, gefocust en theoretisch coderen.²

Resultaten

De meeste deelnemers ervaarden de patiëntveiligheidsrisico’s tijdens de opleiding als gering. Ze vonden acute situaties over het algemeen het meest risicovol, maar opleiders gaven aan dat aios die situaties vaak goed beheersten. Voor minder acute problemen was er vaak tijd om een beslissing te nemen of op een beslissing terug te komen. Opleiders gaven aan dat aios, als BIG-geregistreerde arts, veel eigen verantwoordelijkheid kregen. Onderdeel van die verantwoordelijkheid was het kennen van de eigen grenzen en op tijd om hulp vragen. Deelnemers erkenden ook dat aios onbewust onbekwaam konden zijn; daarom vonden ze het belangrijk dat er een vangnet was voor aios. Dit vangnet bestond uit taken van de opleider (inschatten bekwaamheid, checken van het werk van de aios), een goede vertrouwensrelatie tussen aios en opleider (waardoor de drempel om supervisie te vragen verlaagd werd) en de rol van anderen (verpleging die fouten van aios opmerkt).

Conclusie en discussie

Als het vangnet goed functioneerde, konden aios meer ruimte krijgen om zelfstandig te werken. Hoewel de meeste deelnemers de veiligheidsrisico’s als laag inschatten, betogen wij dat het vangnet speciale aandacht behoeft in de opleidingen tot specialist ouderengeneeskunde en huisarts, onder andere omdat de omgeving vaak weinig gestructureerd is en andere medewerkers vaak laag opgeleid zijn.