App Icoon
Specialisten ouderengeneeskunde aan de slag met duurzaamheid
Marianne Siebbeles, Bram Swartjes, Jolande Radstaak
Duurzaamheid is een belangrijk maatschappelijk thema en waar de ouderenzorg ook mee te maken heeft. Een duurzame ontwikkeling is ‘een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de behoeften van de huidige generaties zonder de mogelijkheden van de toekomstige generaties in gevaar te brengen om hetzelfde te doen’.1 De Nederlandse zorgsector is verantwoordelijk voor 13 procent van het grondstoffengebruik, 7 procent van de nationale CO2-voetafdruk en 4 procent van het afval.2
Figuur 1. Overgenomen uit “het effect van de Nederlandse zorg op het milieu”, door het RIVM, 2022, p. 41.
Dat het belangrijk en noodzakelijk is om de zorgsector duurzamer te maken blijkt onder andere uit de Green Deal Duurzame Zorg die onlangs herzien is. Hierin is niet alleen aandacht voor het klimaat, maar staan ook gezondheidsbevordering, scholing en circulair werken hoog op de agenda. Zodoende zijn vijf thema’s gedefinieerd in de Green Deal Zorg 3.0. Deze thema’s zijn gezondheidsbevordering, kennis en bewustwording, CO2-reductie, circulair en medicijnen.3 Artsen, waaronder specialisten ouderengeneeskunde hebben een belangrijke rol in de verduurzaming van de zorg. Om deze rol te kunnen vervullen, is kennis en bewustwording een noodzakelijke eerste stap. In dit artikel blikken we terug op het voorjaarscongres van afgelopen juni 2023 van Verenso dat in het teken stond van ‘duurzame ouderengeneeskunde’: van groene zorg tot duurzame dokters’. Verschillende onderwerpen kwamen tijdens het congres voorbij; van een duurzame inzetbaarheid van specialisten ouderengeneeskunde tot de transitie naar een plantaardig voedselsysteem.
Een belangrijke stap waarin specialisten ouderengeneeskunde met elkaar in gesprek gingen over hun eigen rol en positie op het thema duurzaamheid.
Samenwerking specialisten ouderengeneeskunde en beroepsvereniging op het thema duurzaamheid
Binnen Verenso wordt het thema duurzaamheid gedragen door een groep enthousiaste specialisten ouderengeneeskunde. Samen met deze groep onderneemt Verenso de komende jaren verschillende activiteiten met als doel een positieve bijdrage te leveren aan de bewustwording en positionering van de specialist ouderengeneeskunde op het thema duurzaamheid. Er wordt gewerkt op basis van een meerjarenprogramma waarin elk jaar een onderwerp centraal staat. Hierbij is zowel aandacht voor de rol van de individuele specialist ouderengeneeskunde als de rol van Verenso als beroepsvereniging. In 2023 stond de bewustwording en positionering van de specialist ouderengeneeskunde centraal. De overige thema’s voor de komende jaren zijn onder andere verspilling en een gezonde en milieuvriendelijke werkomgeving (voor meer informatie zie Verenso-duurzaamheid).
Verenso voorjaarscongres ‘duurzame ouderengeneeskunde’
Op het Verenso congres is door de werkgroep duurzaamheid een interactieve workshop georganiseerd voor en door specialisten ouderengeneeskunde (in opleiding). De workshop werd begeleid door een aantal werkgroepleden. Tijdens het eerste gedeelte van de workshop werd allereerst de kennis van specialisten ouderengeneeskunde getest. In kader 1 staat een overzicht van een aantal quizvragen en de bijbehorende antwoorden.
Kader 1. Workshop quizvragen en antwoorden
1. Het aandeel van de luchtvaart in de nationale klimaatvoetafdruk is 7%. Hoe groot is het aandeel van de zorgsector in de nationale klimaatvoetafdruk?
A. 4%
B. 7%
C. 10%
De Nederlandse zorgsector draagt evenveel bij aan de nationale klimaatvoetafdruk als de luchtvaart sector.2
2. Welke factor heeft de grootste negatieve impact op het milieu en klimaat binnen de zorg?”
A. Geneesmiddelen en chemische producten
B. Elektriciteit en warmte
C. Voeding en catering
De resultaten in figuur 1 (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), het effect van de Nederlandse zorg op het milieu, 2022) laten zien dat ‘geneesmiddelen en chemische producten’ t.o.v. de andere categorieën het meeste bijdragen aan klimaatverandering.
3. Er wordt jaarlijks in Nederland voor minimaal 100 miljoen euro aan medicatie weggegooid. Hoeveel procent daarvan is te voorkomen?
A. 5%
B. 20%
C. 40%
Volgens een onderzoek van het UMC Utrecht kan maar liefst 40% van de weggegooide medicatie worden voorkomen.4,5 Dit geldt vooral voor geneesmiddelen die voor meer dan één maand worden verstrekt.
Tijdens de quiz zijn bovenstaande uitkomsten met specialisten ouderengeneeskunde besproken en is vervolgens op specifieke onderwerpen doorgepraat in de vorm van speeddates. Er waren twee verschillende rondes met verschillende thema’s, zoals het omgaan en voorkomen van afval in de ouderenzorg, het duurzame gebruik van medicatie, het creëren van een gezonde en duurzame werkomgeving en tot slot het faciliteren van gesprek over duurzaamheid binnen de eigen zorgorganisatie.
Figuur 2. Resultaten speeddates specialisten ouderengeneeskunde
De resultaten van de speeddates zullen mee worden genomen in volgende activiteiten van de werkgroep duurzaamheid. Aan de hand van deze activiteiten ondersteunen we specialisten ouderengeneeskunde om zelf met het thema duurzaamheid aan de slag te gaan. Hieronder vertellen twee specialisten ouderengeneeskunde wat hen inspireert en motiveert.
Ben je specialist ouderengeneeskunde en wil je meer informatie over duurzaamheid, kijk dan op de Verenso website of stuur een e-mail naar Verenso - Jolande Radstaak (jradstaak@verenso.nl).
Auteurs
- Marianne Siebbeles, specialist ouderengeneeskunde, Zorgbalans Zuiderhout
- Bram Swartjes, aios ouderengeneeskunde
- Jolande Radstaak, beleidsadviseur Verenso
Literatuur
- Hauff V. & World Commission on Environment and Development. (1987). Unsere gemeinsame zukunft [der brundtland-bericht der weltkommission für umwelt und entwicklung] (Ungekürzte Ausg. mit e. neuen Vorw. zur dt. Ausg). Eggenkamp.
- RIVM (2023). Factsheet: Het effect van de zorgsector op het milieu. Beschikbaar op: https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2022-0127.pdf.
- Green Deal Duurzame zorg 3.0 ‘samen werken aan duurzame zorg’ (2022).
- Vlieland, N. D., van den Bemt, B., van Riet-Nales, D. A., Bouvy, M. L., Egberts, A., & Gardarsdottir, H. (2019). Actual versus recommended storage temperatures of oral anticancer medicines at patients' homes. Journal of oncology pharmacy practice : official publication of the International Society of Oncology Pharmacy Practitioners, 25(2), 382–389. https://doi.org/10.1177/1078155217741767.
- UMC Utrecht (2018). Voor miljoenen aan medicijnen verspild. Beschikbaar op: https://www.umcutrecht.nl/nieuws/voor-miljoenen-aan-medicijnen-verspild.