App Icoon
Hoe behoud je je veerkracht als specialist ouderengeneeskunde
Angelique van Dam, Moniek de Boer
Veerkracht is de vaardigheid om bij tegenslag en stress weer te herstellen én erdoor te groeien. En stress en tegenslag was er genoeg de afgelopen tijd voor specialisten ouderengeneeskunde. Verhoogde spanning en alertheid bij het zorgen voor je patiënten, eenzaamheid van je patiënten door maatregelen van de overheid, de eenzijdige focus van de politiek op de ziekenhuizen met de ic’s, niet voldoende beschermingsmiddelen, om maar wat te noemen. Veel specialisten ouderengeneeskunde hebben zich niet gehoord en niet gezien gevoeld.
Een langere periode van stress vraagt aandacht om je veerkracht te behouden of weer op te bouwen. Hoe doe je dat? Zoals de bovenstaande definitie laat zien betekent het hebben van veerkracht, dat je makkelijk nieuwe perspectieven kan zien en dat je flexibel kunt zijn, wanneer de omstandigheden veranderen.
Als coaches voor artsen hebben wij ervaren dat er door de COVID-19-pandemie veel wordt gevraagd van de veerkracht van specialisten ouderengeneeskunde. Vaak terwijl de werkdruk bij veel specialisten ouderengeneeskunde al hoog was. We zien daarnaast dat deze periode ook mogelijkheden biedt, die we met onderstaande casus van coaching van een specialist ouderengeneeskunde willen illustreren. We benoemen enkele handvatten om je eigen veerkracht te verstevigen.
Ellen is specialist ouderengeneeskunde, zij is altijd zeer gedreven en gepassioneerd geweest. Het laatste jaar was zij echter vaak energieloos en kon weinig enthousiasme opbrengen voor haar werk. Ook merkte ze dat ze sneller geïrriteerd was en minder geduld had. Een dreigende burn-out was al eens door haar hoofd gegaan. Dat wilde ze niet. En daarom kwam ze bij ons voor coaching. Ze ontdekte haar handvatten voor het opbouwen van haar veerkracht die ze direct kon toepassen in de praktijk.
Coachvraag
Haar initiële coachvraag was: Hoe kan ik mijn enthousiasme weer terugvinden voor mijn werk in de ouderengeneeskunde?
Verlies van enthousiasme is een alarmsignaal, wat aangeeft dat je veerkracht afneemt. Dit kan inderdaad een teken zijn, dat je richting burn-out gaat. De eerste focus in de coaching werd dus: wat maakt je eigenlijk in het algemeen enthousiast? Door daar echt op door te vragen kreeg Ellen een beeld van haar kernwaarden. Ook besteedden we aandacht aan haar kernkwaliteiten.
Bij Ellen bleken haar kernwaarden te zijn: verantwoordelijkheid nemen, gezamenlijkheid, gedrevenheid, veiligheid, compassie en harmonie. Haar kernkwaliteiten zijn: empathie, leergierig, prestatiegerichtheid en relatiegerichtheid. Dit gaf haar veel inzicht in waar zij tegenaan liep in het werk.
Kernwaarden en kernkwaliteiten
Kernwaarden zijn diep verankerde overtuigingen die ons beeld, en ons oordeel, filteren over onszelf en over anderen. Kernwaarden zijn drijfveren die het waarom van je handelen verklaren. Zeggen kernkwaliteiten vooral hoe je dingen doet, en waar je goed in bent, kernwaarden verklaren waaróm je dingen doet. Werken in overeenstemming met je kernwaarden en je kernkwaliteiten (congruentie) voelt beter en geeft meer voldoening. Dit kan je dus inzetten voor het bewuster maken van keuzes.
Wat ging er goed tijdens COVID 19?
En toen kwam COVID-19. Dus was er even geen tijd voor coaching. In juli is Ellen weer teruggekomen voor coaching. En nu bleek dat zij tijdens de eerste crisisperiode ook positieve zaken had ervaren:
- Vanuit haar waarden en haar kernkwaliteiten die zij door de coaching van zichzelf wist, kon ze duidelijker aangeven wat er voor haar belangrijk was in de keuzes die gemaakt moesten worden.
- Verbondenheid tussen alle disciplines was plots een vanzelfsprekendheid.
- Administratie werd als minder belangrijk ervaren: het ging erom te doen wat het beste was voor de patiënten en het personeel.
- Vanuit het management werd echt steun ervaren, en zij lieten de behoeften van het zorgpersoneel meer leidend zijn dan voorheen.
Toen de eerste hectiek voorbij was, gingen veel zaken weer terug naar hoe het eerst was, terwijl het eigenlijk tijdens de piek van COVID-19 beter en soepeler liep. Dit gaf bij Ellen een machteloos gevoel.
Ieder systeem zal als vanzelf weer terug willen naar het oude. Dat is het fenomeen van homeostase, ook in systemen. Dus is er een pro-actieve beweging nodig om dit te voorkomen.
In de coaching kon Ellen stil staan bij de volgende vragen:
- Wat vond ik dat er goed ging in de afgelopen periode?
- Waar werd ik blij van in de COVID-19-tijd?
- Wat wil ik daarvan vasthouden?
- Hoe wil ik wat er goed ging vóór COVID-19 combineren met wat er goed ging tijdens COVID-19 om de komende periode beter te laten verlopen?
- Hoe ziet mijn ideale dag eruit?
Zelfzorg
De antwoorden op deze vragen hielpen Ellen om duidelijker woorden te krijgen voor wat er belangrijk voor haar is en waar ze echt voor wil gaan staan. Het verbaasde haar te realiseren hoe zelfzorg niet alleen bestaat uit gezond eten, genoeg slapen, bewegen en ontspannen.
Een belangrijk onderdeel van zelfzorg is ook: ruimte geven aan je emoties. Pas dan kan je duidelijk krijgen welk verlangen achter je emoties zit. Hierdoor heb je betere woorden om duidelijk te maken naar anderen wat er belangrijk voor je is. Wanneer je alleen vanuit emoties met een ander spreekt, bereik je elkaar vaak niet. Vanuit verlangen met elkaar spreken en dit linken naar zelfzorg geeft een heel ander gesprek.
Verschillende reactie op verandering
Ellen merkt dat zowel bij haar directe collega’s als in de multidisciplinaire teams waarin ze werkt mensen heel verschillend hebben gereageerd op deze crisisperiode. Mensen gaan nu eenmaal heel verschillend om met veranderingen. Doordat ze in de coaching meer begrip voor haar eigen reactie kreeg, gaf dit haar ook meer begrip voor haar collega’s. Dit inzicht zorgde ervoor dat zij meer verbinding kon creëren met collega’s. Dit gaf haar de moed om haar verlangens te gaan bespreken met haar directe collega’s, de teams waar ze in werkt en ook met het bestuur van de overkoepelende stichting. Door de manier waarop ze dit heeft gebracht was er begrip en ontstond een gesprek op grotere schaal welke veranderingen men zou willen en wat er zou kunnen.
Mensen gaan verschillend om met verandering. Dit is in drie groepen te verdelen: sommigen zullen verandering direct omarmen en zich aanpassen en vele mogelijkheden zien. Anderen zullen voorzichtig aanpassingen willen doen én blijven tegelijkertijd nog bewust van wat er moet blijven. En de derde groep zal vooral vast willen houden naar hoe het was en zal echt willen vechten voor het behouden daarvan. Elke manier van veranderen heeft voordelen en nadelen. In een team heb je alle drie de verandertypes nodig. Het is belangrijk om elkaar daarin te zien en te waarderen.
Handvatten voor veerkracht: beginnen bij een stevige persoonlijke basis
Ellen staat niet alleen in haar dilemma’s. Hoe is dat voor jou?
- Wat voor veranderaar ben jij?
- Wat zijn jouw kernwaarden en kernkwaliteiten?
- Hoe zorg jij goed voor jezelf? Ook op het emotionele vlak?
- Welke gesprekken wil je op je werk aangaan vanuit verbinding met de ander?
Wat levert veerkracht je op?
Veerkracht maakt dat je steviger en vanuit een proactieve houding in je werk kan staan. Ook in steeds veranderende omstandigheden.
Wat kan je doen?
Sta als specialist ouderengeneeskunde stil bij bovenstaande vragen. Bespreek ze met je collega’s. Zet veerkracht op de agenda en let op signalen bij jezelf of bij collega’s die kunnen wijzen op vermindering van veerkracht. Wees proactief naar het management toe in aangeven wat er voor jou van belang is om je veerkracht te behouden. Iedereen is er namelijk bij gebaat dat jij je werk met veerkracht kunt doen.
Auteurs
- Angelique van Dam, huisarts np, coach/trainer – Lemniscaap
- Moniek de Boer, gynaecoloog, coach/trainer – Lemniscaap