Een gouden duo?

Specialist ouderengeneeskunde en verpleegkundig specialist in gesprek over taakherschikking

Stephanie Blindenbach, Joyce Roijen 

Sinds 1 september 2018 zijn de bevoegdheden van de verpleegkundig specialist (VS) als zelfstandig behandelaar vastgelegd in de wet BIG. In de praktijk begint dat steeds meer door te sijpelen. Werkgevers kiezen vaker voor de VS als medisch behandelaar. Ook in de ouderenzorg, wat inhoudt dat taken herschikt worden van specialist ouderengeneeskunde naar VS. Hoe gaat dat in de praktijk? En wat vinden specialist ouderengeneeskunde Stephanie Blindenbach en verpleegkundig specialist Joyce Roijen er zelf van? Zij werken bij Novicare en vanuit hun ervaring met taakherschikking wisselen zij hierover van gedachten.   

Expertise optimaal gebruiken

In het veld bestaat nog onduidelijkheid over de zelfstandige behandelbevoegdheid van de VS en over de inhoudelijke verantwoordelijkheid van de specialist ouderengeneeskunde bij de inzet van een VS. “Dat is heel begrijpelijk, omdat de eindverantwoordelijkheid voor het medisch beleid van de cliënt altijd bij de specialist ouderengeneeskunde lag”, zegt Joyce Roijen. “Verpleegkundig specialist is een relatief nieuw beroep. De rol en bevoegdheden hebben zich de afgelopen jaren ontwikkeld. Door onze inzet kun je de specialist ouderengeneeskunde ontlasten van taken die een VS kan doen, zodat de arts zich kan richten op de complexere zaken en dingen die nu vaak blijven liggen omdat er geen tijd voor is, bijvoorbeeld rondom kwaliteitsbeleid. Dan zetten we ieders expertise optimaal in, wat leidt tot betere zorg voor de cliënten. Als ik zie wat een specialist ouderengeneeskunde allemaal moet doen, dat is nu al niet haalbaar! Als je bedenkt dat het aantal cliënten harder groeit dan het aantal specialisten ouderengeneeskunde, dan weet je dat het straks helemaal niet meer kan.”

Verschil tussen papier en praktijk

“Helemaal mee eens. Het punt is dat het er op papier allemaal heel goed uitziet, maar alles wel afhangt van hoe het uitgevoerd wordt”, zegt Stephanie Blindenbach. “In de praktijk is het vaak nog te statisch in afdelingen verdeeld. Als ik als specialist ouderengeneeskunde samenwerk met een VS die eigen afdelingen heeft, maar ik op de mijne nog steeds oren sta uit te spuiten dan schiet dat niet op. En dan roept de VS je erbij op zijn afdeling als het moeilijk wordt, maar dat is lastig omdat je zo op afstand zit. We moeten meer gezamenlijk verdelen op de afdelingen.” Joyce: “Ja. Samen afspreken aan de hand van de complexiteit van de zorgvraag of er een rol voor de VS ligt of voor de specialist ouderengeneeskunde. Dat zou inderdaad niet afdelingsgebonden hoeven zijn”.

De eindverantwoordelijkheid

“Het is belangrijk dat de VS zelf goed kan inschatten wat wel en niet te complex is”, zegt Stephanie. Voor mezelf en ongetwijfeld andere specialisten ouderengeneeskunde geldt dat ik in het verleden meegemaakt heb dat een VS daar wat te ver in ging. Psychofarmaca gestart had bijvoorbeeld die beter even overlegd had kunnen worden. Dat helpt een arts natuurlijk niet om los te laten.” Joyce: “Nee, terecht. En als VS is het soms lastig als de specialist ouderengeneeskunde zegt ‘dit doe ik zelf, dat is mijn verantwoordelijkheid’, terwijl je het als VS prima kunt.”

Bij Novicare is recent het kader voor taakherschikking herzien door een werkgroep van specialisten ouderengeneeskunde en verpleegkundig specialisten. Daarin is binnen de ruimte die de wet biedt gekozen om de eindverantwoordelijkheid van de specialist ouderengeneeskunde voor cliënten van de VS los te laten. Wie voor welk deel van de behandeling verantwoordelijk is, wordt bepaald op basis van de complexiteit van de cliënt. “Dat kan helpen”, zegt Joyce, “en dat de wet onze zelfstandige bevoegdheid nu ondersteunt. Maar het allerbelangrijkste is dat je als verpleegkundig specialist en specialist ouderengeneeskunde onderling goede afspraken maakt. Wat kun je als VS zelf, waar heb je nog iets te leren, wat zijn punten waarop je je minder zeker voelt of minder bekwaam bent, waar je de specialist ouderengeneeskunde consulteert of in medebehandeling vraagt. Want er zijn ook VS’en die die zelfstandigheid nog spannend vinden. Dat moet je open en eerlijk met elkaar durven bespreken”.

Het staat of valt met communicatie

Stephanie: “En als specialist ouderengeneeskunde moet je het bespreekbaar maken als je vindt dat de VS ergens teveel hooi op de vork heeft genomen. Ik weet dat collega’s dat niet altijd makkelijk vinden, maar als je dat niet doet wordt het ingewikkeld. Andersom geldt hetzelfde. Specialisten ouderengeneeskunde zijn soms eigenwijze wezens en doen dan iets anders dan in het protocol staat. Als de VS daar anders over denkt of vragen heeft moet die dat durven aangeven. Eigenlijk staat of valt alles met goede communicatie.”

Komt de VS je werk ‘afpakken’?

Bij Novicare is vanuit het beroepsprofiel van specialist ouderengeneeskunde en verpleegkundig specialist gedefinieerd welke taken herschikt kunnen worden van specialist ouderengeneeskunde naar VS. Je kunt hierbij denken aan het verrichten van onderzoek en behandelen van een patiënt met dementie en/of probleemgedrag, het opstellen van een behandelplan, regiebehandelaar zijn en samenwerken in een multidisciplinair team. “Die duidelijkheid helpt”, zegt Stephanie, “want VS’en werken volgens richtlijnen en protocollen, maar in de ouderenzorg zijn die er niet zo veel. Het is dan fijn dat er een kader is van de taken die een VS kan doen. Want als je als specialist ouderengeneeskunde nog niet weet hoe het er precies uit ziet, kun je het gevoel hebben dat de VS je werk komt ‘afpakken’. Dat is een veelgehoord geluid. Ergens is het natuurlijk ook gek dat je als specialist ouderengeneeskunde 9 jaar aan medische opleiding volgt, en dat een VS met 2 jaar best een groot deel van je werk overneemt.”

Joyce: “Misschien voelt het als afpakken, ik zie het als verschuiven. Elkaar aanvullen en samenwerken voor de beste zorg voor cliënten. Dat betekent dus niet dat de specialist ouderengeneeskunde uit beeld verdwijnt. Ik zou de zorg niet volledig kunnen leveren als ik de arts niet aan mijn zijde heb. Ik moet kunnen overleggen en advies kunnen vragen als ik er zelf niet uit kom. Maar door taken te verschuiven hoop ik dat de specialist ouderengeneeskunde zich meer kan toespitsen op de complexere casussen waarvoor je specialist ouderengeneeskunde geworden bent. Want ik zie een specialist ouderengeneeskunde soms werkzaamheden doen waarvan ik me afvraag, moeten zij dat écht allemaal doen? Bij de volledige medische zorg wordt ook gevraagd naar ingegroeide teennagels te komen kijken, maar daar hoef je geen specialist ouderengeneeskunde voor te zijn. Dat kan een VS ook. Voor mij is evident dat ík naar die ingegroeide nagel ga kijken, en dat dingen als een RM-beoordeling, schouwen of euthanasie bij de specialist ouderengeneeskunde horen.” “Terwijl schouwen helemaal niet zo ingewikkeld is”, zegt Stephanie. “Wettelijk mag alleen een arts dat, maar dat is eigenlijk best gek. De VS doet echt wel complexere dingen zelfstandig dan dat.”

Samenwerking met zorgteams

De VS is een HBO-opgeleide verpleegkundige die in een tweejarige Master Advanced Nursing Practice medische handelingen leert uitoefenen. “Je begint niet helemaal blanco”, zegt Joyce. “Als verpleegkundige heb je al je klinische blik. Waar je eerst een ‘niet pluis’ gevoel had en de arts erbij riep, kun je daar nu zelf een differentiaal diagnose aan toekennen en een behandeling starten”. Door deze verpleegkundige achtergrond heeft de inzet van een VS ook meerwaarde in de relatie met zorgteams. Hoe is dat vanuit een specialist ouderengeneeskunde bezien? Stephanie: “De VS kan de brug beter leggen. Ik vraag de zorg soms om zelf te bedenken wat praktisch is als ze iets moeten doen bij een cliënt tijdens de ADL. Ik doe de ADL niet, dus hoe moet ik voor hen bepalen wat handig is? De VS heeft die ervaring wél.”

Rol van de werkgever

Het is duidelijk dat helderheid over taken en goede communicatie belangrijke elementen zijn voor de samenwerking. Wat kan een werkgever hierin doen? Stephanie: “Een kader voor wie wat doet is belangrijk.” “Het lijkt mij goed om eerdere ervaringen en mogelijke bedenkingen die je hebt als vast bespreekpunt op te nemen aan het begin van de samenwerking”, vult Joyce aan. “Dat is net zo belangrijk als op inhoud bespreken wat de VS wel en niet zelf kan. En regelmatig evalueren. Ik ben ervan overtuigd dat als we ervoor open staan en de randvoorwaarden goed zijn, specialist ouderengeneeskunde en verpleegkundig specialist een gouden duo zijn!”    

Auteurs

• Stephanie Blindenbach, specialist ouderengeneeskunde, Novicare
• Joyce Roijen, verpleegkundig specialist, Novicare