Woord Bestuur

Corona! (Een allegorie)

Mathieu Prevoo


Wat Corona presteert zal, in alle opzichten, een aantekening in de geschiedschrijving opleveren. Niet alleen op economisch, ecologisch en sociaal-maatschappelijk gebied, maar ook vanuit het perspectief van de algemene gezondheidszorg. We krijgen de kans op een nieuwe of andere toekomst.
 
Corona ‘downsizet’ beleidskwesties, persoonlijke belangen, marktwerking. Het zet zorgconcurrentie en verdienmodellen op een zeer laag niveau. Zinvolle zorg, patiëntenbelang, professionaliteit en maatschappelijk engagement is het primaire niveau geworden. Het niveau waar het belang van het individu en bescherming van groepen alle aandacht krijgt. Corona treedt keihard tegen ons op. Maakt geen onderscheid, is onverbiddelijk en zorgt tegelijkertijd voor een paradox. Het keiharde Corona maakt de ‘zachte kant’ binnen organisaties weer belangrijk en tegelijk doet Corona loyaliteit tot ongekende hoogtes stijgen.  

Vroegen we aan de overheid of professionals meer eigen verantwoordelijkheid konden krijgen en meer ruimte voor eigen invulling, dan was het antwoord teleurstellend. Maar Corona heeft dat in twee maanden voor ons geregeld! Corona roept zorgverzekeraars en CIZ op om indicatie, zorg, begeleiding en vergoeding weer in de juiste volgorde te plaatsen. Weet u de juiste volgorde nog? De eigen verantwoordelijkheid mag nu dus ruim ingevuld worden, omdat Corona met overheid, CIZ en zorgverzekeraars heeft gesproken.

De overheid luistert naar terzake deskundigen en formuleert gezamenlijke visies en strategieën, die ook als begrijpelijk en noodzakelijk aanvaard worden. Oké, er is een klein politiek forum dat deze maatregelen flauwekul vindt. Een forum dat meer overtuigd is van de heilzame kracht van zeewind en lentelucht.  Maar recht op vrije meningsuiting zal Corona niet veranderen. Dat lijkt me ook een goede zaak.

Corona (of ‘crisis’)  laat ons zien wie de direct verantwoordelijken dienen te zijn bij welk soort existentiële dreiging dan ook. Bij een maatschappelijke bedreiging door ziekten zijn u en de uwen dat.  (Para-)medici, verpleegkundigen, epidemiologen, virologen etc. vormen nu de denktank waaruit het beleid gedicteerd wordt. Logisch!  Dank u Corona! Corona heeft drie (misschien wel meer) mogelijkheden gegeven om dit begin van anders denken en handelen te consolideren. Een verandering van de gehele structuur van de Nederlandse gezondheidszorg lijkt me wat overdreven. Maar de opgetreden mogelijkheden lijken opportuun. Corona is er voorlopig nog en dicteert nog steeds ons denken en handelen. 

De eerste mogelijkheid tot een ‘geconsolideerde’ verandering is dankzij Corona meteen de grootste. Het heeft geleid tot een verandering in ‘mindset’ bij overheden en beleidsmakers over wat de ‘leading motivation’ zou moeten zijn bij de inrichting van de Nederlandse gezondheidszorg. Vooral ook wie die motivation moet leiden. Artsen, verplegenden, paramedici etc. moeten nu de ruimte nemen om aan te geven wat ons in de toekomst dient te motiveren in de uitvoering van ons werk. De uitbuiting van de gezondheidszorg (als verdien- en marktmodel) zal dan meteen teneinde zijn.

De tweede mogelijkheid, wellicht iets minder wezenlijk, maar belangrijk tijdens de huidige crisis, is het prominenter maken van de ‘zachte kant’ van ons vak. Van ons aller handelen en van alle zorgorganisaties. Misschien roept dit op tot een heroverweging van onze wetenschapsagenda. Juist onze ‘harde opstelling’ om Corona buiten de deur te krijgen heeft ons dat duidelijk gemaakt. Het paradoxale dat zich hier aandient is al genoemd.

Het advies van Verenso was niet hard naar bezoekers, maar streng naar een dreiging die ze met zich meedroegen. Dat is nog steeds aan de orde! Maar deze strenge aanpak heeft wel duidelijk gemaakt wat belangrijk is. Inlevend vermogen, je verplaatsen in anderen etc. Dit aspect is de laatste weken van grote waarde gebleken. Altijd troosten, zowel thuis, in het verpleeghuis, in het verzorgingshuis en vooral in ziekenhuizen. 

Corona heeft gevraagd: “What matters”? Gerepatrieerde hulpverleners, waaronder zangeressen, gaven het antwoord. Mededogen, troosten, hulpvaardigheid tonen. Dit blijkt dus nog ruimschoots aanwezig bij ex-hulpverleners. Corona wijst ons dus ook op een (deel van de) oplossing voor het ‘personeelsvraagstuk’. Topklinische zorg, superspeciale privé-zorg, buitengewone kaderzorg, sub- en superspecialisaties, noem maar op. Het verliest allemaal zijn bestaansrecht en zijn goede personeel als de menselijke maat geen aandacht meer krijgt.

Een laatste dank aan Corona, voor de derde optie, is om een ontdekte mogelijkheid te consolideren. Verbetering van zorg op maat en gelijktijdige verhoging van kwaliteit is mogelijk door flexibiliteit, samenwerking en vertrouwen in je personeel. Tijdens de meest kritische momenten in de crisis redden we ons door vertrouwen en flexibele inzet van personeel en door gericht gebruik te maken van individuele capaciteiten. Boeken zijn hierover volgeschreven. Corona wijst ons er nog maar eens op. Hoe simpel kan het zijn! Een geloofwaardig verhaal vertellen en je eigen mensen serieus nemen blijkt een gigantisch smeermiddel bij de implementatie van nieuwe afspraken en richtlijnen. 

Nu maar hopen dat deze leermomenten niet te snel verdwijnen. Een paradox die nog veel ingewikkelder is.