Creativiteit blijft de uitdaging!

Marieke Idema, namens de vakgroepen psychologie (Bente vd Lelij en Helen van Goor) en medische vakgroep (Emmy van Mulligen, Sanne Rothengatter, Michelle Koch en Marieke Idema) Zorg en Wooncentrum de Haven

Tijdens een druk bezochte Verenso-avond in maart van de regio Utrecht, ontvingen wij in Zorg- en Wooncentrum De Haven twee medeschrijvers van de nieuwe richtlijn Probleemgedrag bij Dementie. Franka Meiland en Martin Smalbrugge gaven uitleg over deze nieuwe richtlijn. Zij zoomden in op de manier waarop de herziening is aangepakt, op het belang van een methodische en multidisciplinaire aanpak, op het (gebrek aan) bewijs voor de verschillende behandelopties van probleemgedrag en op de aanbevelingen die de richtlijn ons geeft. Aan het eind volgde een ‘Lagerhuis-discussie’ over de plaats van (palliatieve) sedatie wanneer behandeling van ernstig probleemgedrag niet mogelijk blijkt. Mogelijk wordt over dit onderwerp nog een hoofdstuk toegevoegd aan de richtlijn.

De dag na deze inspirerende bijeenkomst gaan we weer aan het werk: wat gaan we nu anders doen in onze dagelijkse praktijk? De richtlijn focust, nog meer dan de vorige richtlijn, op een methodische en multidisciplinaire aanpak. Het belang hiervan ervaren we ook in de praktijk. Met name de probleemanalyse en de evaluatie van het effect van de behandeling zijn stappen die we in de waan van de dag dreigen over te slaan. Een manier om die onderdelen van de cyclus regelmatig terug te laten komen is een tweewekelijks gedragsspreekuur met verzorgende, psycholoog en arts. Afgelopen jaar hebben we ervaren dat sinds de introductie van dit gedragsspreekuur we veel gerichter aan de slag zijn gegaan met deze probleemanalyse en evaluatie van behandeling. De medewerkers op de afdeling voelen zich hierdoor meer gesteund in hun omgang met probleemgedrag, we worden met elkaar creatiever in het zoeken van persoonsgerichte psychosociale interventies en het aantal recepten psychofarmaca is gedaald. Die creativiteit ontstaat in het gesprek met verzorgende, psycholoog en arts waarbij familie nauw betrokken wordt. Het effect van één plus één is drie blijkt in de praktijk dan echt te werken. Om de continuïteit van gedragsspreekuren te borgen is voldoende formatie psychologen en een structurele afspraak in de agenda van alle deelnemers essentieel (bijvoorbeeld als structureel onderdeel van de artsenvisite). Erkenning van de noodzaak van deze multidisciplinaire persoonsgerichte aanpak door je organisatie is daarbij de basis.

Opnieuw worden we in deze richtlijn gewezen op het gebrek aan bewijs voor de effectiviteit van psychofarmaca en gezien de bijwerkingen blijven psychosociale interventies de eerste stap. De richtlijn beveelt nog maar een paar middelen aan bij specifiek probleemgedrag. Dit geeft richting in ons handelen, maar kan ons ook beperken. Er blijkt weinig goed onderzoek te zijn verricht gericht op doelsymptomen en er is slechts in een beperkt arsenaal medicatie onderzoek gedaan. In de praktijk blijken cliënten heel verschillend te reageren op medicatie, vaak zie je géén of averechts effect, maar in sommige gevallen zie je wel positief effect. Dit geldt ook voor de psychosociale interventies, wat bij de één totaal niet werkt, blijkt bij de ander een schot in de roos. Ook hierbij ontbreekt het aan onderzoek dat duidelijk bewijs geeft voor effectiviteit. De richtlijn stimuleert ons de psychosociale interventies persoonsgericht af te stemmen maar de vraag is of dit niet ook moet gelden voor de medicamenteuze interventies. Natuurlijk heeft de richtlijn niet het doel je te beperken in je mogelijkheden, je kan gemotiveerd afwijken van de richtlijn. Toch zal de Wet Zorg en Dwang ons veel werk opleveren wanneer we gemotiveerd afwijken, omdat psychofarmaca bij dementie buiten de richtlijnen om, automatisch onder ‘onvrijwillige zorg’ valt, waarvoor het ‘Stappenplan Wet Zorg en Dwang’ dus in werking moet treden.

De term ‘probleemgedrag’ verwijst naar ‘problema’ of te wel uitdaging. Wanneer je de ruimte voelt om met de afdeling en het multidisciplinair team de uitdaging aan te gaan om persoonsgerichte oplossingen te bedenken voor probleemgedrag, word je aangesproken op je creativiteit. Laat dat nou net zijn waar wij vandaag echt weer zin in hebben!