Leiderschap leren? Wat wil de aios?

Susanne Westerhoff, Bruno Couveiro Batista, Martine van der Pas en Diane de Zwart

Rachel Mak vertelt het al in haar opiniestuk over leiderschap. Leiderschap kun je leren en de consensus is dat er met de modernisering van het opleidingsplan meer aandacht zal zijn voor leiderschap en organisatiemanagement. Daarnaast wordt momenteel ook nog een landelijke keuze-module ontwikkeld waarin 2^e en 3^e jaars aios ouderengeneeskunde zich kunnen scholen in onder andere persoonlijk en medisch leiderschap, beleidsvoering en zorgvernieuwing. Maar wat staat er momenteel op het programma bij de verschillende onderwijs instituten? En wat zouden de aios willen leren? De redactie vroeg drie laatstejaars aios vanuit de verschillende opleidingsinstituten om kort te vertellen over medisch leiderschap in het huidige curriculum.

Wat heb je in de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde tot nu toe geleerd over medisch leiderschap? 

Susanne Westerhoff (Amsterdam): “In het curriculum dat ik volg wordt het thema medisch leiderschap met name aangestipt bij het onderwijsprogramma praktijkvoering. Het gaat dan om onderwijsmiddagen met als onderwerpen taakdelegatie, samenwerken of organisatiemanagement. Voor mij zijn dit waardevolle onderwijsmomenten, waarbij dieper wordt ingegaan op specifieke onderwerpen die nodig zijn om de  regiefunctie te kunnen vervullen”.

Bruno Couveiro Batista (Leiden): “In de opleiding is naar mijn mening weinig aandacht geweest voor medisch leiderschap. Uiteraard wordt in het onderwijs geregeld besproken wat voor rol je als specialist ouderengeneeskunde kan hebben, meestal gelinkt aan de stage waar je je op dat moment bevindt. Regelmatig worden we uitgedaagd om met een eigen visie te komen en na te denken hoe we dit zouden kunnen bereiken. Het betreft dan echter meestal micro-leiderschap; specifiek gericht op leiderschap binnen afdelingen. Niet zozeer een overstijgende visie als specialist ouderengeneeskunde in de toekomst, of vakgroep-specialist ouderengeneeskunde als leider binnen een stichting”.

Martine van der Pas (Nijmegen): “In mijn opleiding heb ik het onderwijs over maatschappelijk handelen als belangrijkste pijler van medisch leiderschap ervaren. Op één van de eerste terugkomdagen werd het begrip maatschappelijk handelen geïntroduceerd, door het hoofd van de opleiding. Vervolgens werden we gedurende de opleiding gestimuleerd om deel te nemen aan overkoepelende activiteiten, zoals commissies. Maar ook om een bijdrage te leveren aan de profilering van het specialisme ouderengeneeskunde, door te publiceren of te reageren in vakbladen en andere media. Dit deel werd dus niet door de opleiding ingekleurd, maar was aan jezelf om in te vullen. Wat wél door de opleiding was ingevuld, was een onderwijsmiddag met een inspirerende gastdocent. Hij kwam ons bijspijkeren over communicatie met bestuurders, en vertelde hoe hij zelf als specialist ouderengeneeskunde in bestuursfuncties terecht kwam.”

Waar heb je nog behoefte aan om je vak goed uit te kunnen oefenen?

Westerhoff: “Ik heb zelf meer kennis en vaardigheden nodig zoals management, ondernemen en hoe je jezelf als gesprekspartner/ambassadeur neerzet. Ik mis in het curriculum een overstijgende stap, waarin je de nodige tools mee krijgt om je argumenten op een professionele manier te brengen, om een heldere overstijgende visie te formuleren en een stap extra te zetten die het verschil gaat maken. Bovenstaande wordt ook onderschreven in mijn onderwijsgroep. Daarom wordt momenteel een deel van de eigen invulling van het onderwijs gebruikt om ons te verdiepen in ontwikkelingen en actualiteiten. Bovendien zal een aantal onderwijsochtenden besteed worden aan het thema medisch leiderschap. Dit onderwijs zal worden verzorgd door aios, aangevuld met de expertise van onze groepsdocenten”.

Couveiro Batista: “Het antwoord op deze vraag verschilt wat mij betreft per individu. Als een aios geen ‘feeling’ heeft met medisch leiderschap, of hier absoluut geen rol voor zichzelf in ziet, dan zal diegene ook weinig behoefte hebben aan verdieping. Persoonlijk zou ik behoefte hebben aan onder andere gastcolleges van meerdere eerste geneeskundige specialist ouderengeneeskunde, of andere medische leiders, waarin ter sprake komt welke rol zij hebben binnen het bedrijf. Ook vind ik het interessant om te horen hoe bepaald (vakgroep)leiderschap binnen een zorginstelling opgesteld kan worden. De maatschappelijke discussie hierin is ook belangrijk: welke rol wensen we überhaupt voor de specialist ouderengeneeskunde in de toekomst? Welke kant willen we met z'n allen op? Ikzelf zou dus meer verdieping willen in deze onderwerpen, om nog steviger te staan als specialist ouderengeneeskunde”.

Van der Pas: “Wat ik graag nog meer aan bod had zien komen, is exploratie van de mogelijkheden om te werken als zelfstandige, of een eigen bedrijf te starten. En aandacht voor arbeidsvoorwaarden en het onderhandelen daarover. Ik ben ervan overtuigd dat het de beroepsgroep verder helpt wanneer startende specialist ouderengeneeskunde goed voorbereid hun arbeidsvoorwaardengesprek in gaan. Persoonlijk zie ik een grote rol voor medisch leiderschap in mijn carrière”.

Alle drie de aios zijn zich bewust van de ontwikkelingen op het gebied van onderwijs in medisch leiderschap en zien dit als een zeer positieve ontwikkeling. Westerhoff: “Zelf hoop ik hier nog een graantje van mee te kunnen pikken door de keuzemodule ‘beleid en management’ te mogen volgen”. Couveiro Batista voegt hier nog aan toe; “wellicht zou het niet een keuze module maar een verplichte module moeten worden”. Deze derdejaars aios vissen wellicht nog achter het net tijdens hun opleiding, maar als ze echt willen gaan verdiepen is de nieuwe landelijke opleiding ‘Beleid, Management en Ontwikkeling’ daar een oplossing voor.