In memoriam: prof. dr. Georg Hennemann 1932-2018

Ode aan een consulent

Victor Chel

Op 27 december 2018 overleed, op 86-jarige leeftijd, een van mijn belangrijkste en dierbaarste leermeesters: prof. dr. Georg (Jorg) Hennemann, internist-endocrinoloog en befaamd schildkierexpert, verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Jorg was een buitengewoon erudiet mens die al vanaf 1964, tijdens zijn opleiding tot internist, consulten deed in de verpleeghuizen Mariënhaven en Wilbert in de regio Leiden, hetgeen hij tot ver na zijn pensioen is blijven doen. Ik heb Jorg leren kennen toen ik in 1990 als basisarts ging werken in verpleeghuis Mariënhaven, het voormalig Groot Seminarie in Warmond. Jorg kwam hier elke maandagochtend om casuïstiek met ons te bespreken, patiënten te zien en zo, samen met klinische lessen en literatuurbesprekingen zorg te dragen voor onze ‘education permanente’, zoals hij dat noemde. Hij kwam graag als consulent in het verpleeghuis omdat het hier, zonder alle high-tech hulpmiddelen van het ziekenhuis, primair aankomt op goede fysische diagnostiek en klinisch redeneren en vooral ook omdat het zijn overtuiging was - en hoe voorop liep hij hier niet mee! - dat veel ouderen onnodig vaak naar het ziekenhuis verwezen werden om zorg die vaak ook heel goed in het verpleeghuis kon plaatsvinden.

Zijn belezenheid en brede kennis, van eigenlijk alle deelgebieden in de geneeskunde, was enorm: tijdens een van de consultbezoeken vroeg ik hem eens “Ik heb gehoord dat er tegenwoordig een andere behandeling is voor ….; zijn indrukwekkende antwoord was: “Ik lees 20 medische tijdschriften per week, ik ben dat niet tegen gekomen, dus is het niet zo”. Het kwam ook meer dan eens voor dat hij foto’s liet opvragen in het LUMC of Diaconessenziekenhuis omdat hij twijfelde aan de daar gestelde diagnoses en die twijfel bleek dan ook vaak terecht, wat voor de patiënten natuurlijk belangrijke gevolgen had. De grootste indruk op mij maakte echter, naast zijn passie voor de ouderengeneeskunde, zijn oprechte interesse in de ander, en zijn grote empathie voor patiënten, die hem ook vaak thuis mochten opbellen. Jorg was in heel veel opzichten een groot voorbeeld voor mij; zoals ook het feit dat hij zijn telefoonnummer gaf aan zijn patiënten. Een uitspraak van hem die ik ook niet zal vergeten is: “Als je van jezelf gaat denken dat je best een goede dokter bent, moet je gaan oppassen.”

Zijn voorbeeldrol en passie voor het vak worden door alle collega’s uit die tijd herkend en beaamd. Zijn betrokkenheid ging overigens veel verder dan alleen de consultbezoeken: als wij bijvoorbeeld tijdens diensten ergens tegenaan liepen, konden wij, of eigenlijk moesten wij, hem altijd bellen, ongeacht het tijdstip. Van dat fantastische aanbod heb ik vaak gebruik gemaakt. Ik was een beginnende dokter en twijfelde over veel. En als ik dan zelf ‘s nachts gebeld werd en slaperig op de rand van mijn bed over een complex verhaal te rade wilde gaan bij Jorg, ging, als ik hem belde, de telefoon vaak maar één keer over: “Zo jongen, wat doe jij nog zo laat op?”; was zijn vaste reactie. Als ik hem dan een keer niet belde over een casus, die ik dan vervolgens wel de volgende dag met hem besprak, werden mij behoorlijk de duimschroeven aangedraaid over het feit dat ik hem niet direct had gebeld, want dat was immers in het belang geweest van de patiënt.

Het feit dat hij zo snel de telefoon kon opnemen had waarschijnlijk te maken met zijn opmerkelijke dagindeling. Hij vertelde eens dat hij tot de conclusie was gekomen dat zijn werkzaamheden niet in de dag paste en dat hij daarom besloten had minder te gaan slapen: hij vertelde dat hij na zijn werk in het ziekenhuis, kort ging slapen, om een uur of tien opstond, vervolgens aan de slag ging; midden in de nacht een warme maaltijd gebruikte,  dan nog een paar uur doorwerkte voordat hij weer even ging slapen. Aan elke coassistent en aios vertel ik dit verhaal om te schetsen hoe belangrijk het is om het verhaal van je patiënten te kennen, als je bijvoorbeeld bij een patiënt met dementie nachtelijke onrust wil begrijpen. Nadat Jorg stopte met zijn consulentschap, zijn wij met elkaar in contact gebleven. Hij was een grote steun bij mijn latere promotietraject en samen hebben wij steeds de succesvolle Mariënhavensymposia (inmiddels opgegaan in de Leidse Ouderengeneeskundedagen) over praktische ouderengeneeskunde mee georganiseerd. Ook heb ik met Jorg samen mogen werken aan het prachtige MijnSpecialist.nl, een waardevol initiatief van Jorg, waarmee hij zich een pionier op het gebied van de e-health toonde.

Jorg werd op 1 juli 1932 geboren in Bandoeng en ging in 1951 geneeskunde studeren in Utrecht. Tussen zijn coschappen door liep hij geruime tijd met zijn vader mee, die patholoog-anatoom was. Na het behalen van zijn artsexamen, op 1 april 1960, werd Jorg aangenomen voor een opleidingsplaats interne geneeskunde bij prof. dr. A. Querido, hoofd van de afdeling Endocrinologie aan de medische faculteit te Leiden. Zijn klinische opleiding startte in 1961 onder leiding van J.H. Pannekoek, in het toenmalige St. Geertruiden Gasthuis of Ziekenhuis, te Deventer. Hij promoveerde in 1963 in Leiden op onderzoek naar Bence Jones eiwitten. In 1965 kreeg prof. Querido van de regering de opdracht in Rotterdam een nieuwe faculteit op te richten en hij vroeg Jorg met hem mee te gaan naar Rotterdam om te helpen. Jorg was tot 1997 verbonden aan ‘Dijzigt’. Na zijn emeritaat richtte hij een privé-kliniek en, zoals genoemd, MijnSpecialist.nl op, waarmee hij tot het laatst toe actief bleef.

Mogelijk kent u het boek ‘Het Orakel’ van Luuc Kooijmans over Herman Boerhaave die in Leiden en in de wereld geëerd wordt als groots arts en leermeester. Als u dit boek gelezen hebt en Jorg Hennemann gekend hebt, zullen vast de vele parallellen zijn opgevallen met het werkzame leven van Jorg. Voor mij geldt de parallel ook met de titel, want Jorg was voor mij altijd ‘het Orakel’. Ik ben hem dankbaar voor alles wat ik van hem heb mogen leren; hij heeft mijn leven en ons vak verrijkt.